Można powiedzieć, że dzielnica nr 14 Grazu, czyli Eggenberg, wykształciła się tak naprawdę za sprawą jednej rodziny. Jak łatwo się domyślić, dający jej nazwę ród Eggenbergerów, miał tu swoją siedzibę. Dość efektowną trzeba przyznać, patrząc na zamek Eggenberg.

Wielu ludzi argumentuje, że nie bez przyczyny ma wyjątkowy status. A wśród tych, którzy doceniają jego walory, są nie tylko zawodowi historycy, czy konserwatorzy, ale i zwykli turyści. Prócz tego, że obiektywnie doceniany jest za swe gabaryty, to jeszcze otaczany jest nimbem najbardziej spektakularnej pod względem historycznym budowli tego typu, na terenie całego landu Styria.

Fenomenalne położenie zamku Eggenberg, który osadzony został u podnóża szczytu Plabutsch, tylko spotęgowało jego turystyczną popularność. Na całość budowli składają się trzy poziomy, które zgrabnie ujęto w formie prostokąta. Narożniki zamku wypełniają okazałe wieże, a nad całością góruje wieża.

Historia powstania zamku Eggenberg

Pochodzenie pałacu w sposób naturalny wiąże się z rodem Eggenbergów. Mająca status familii szlacheckiej w dużej mierze kształtowała się w oparciu o umiejętności kupieckie. Umiejętne inwestowanie zarabianych pieniędzy sprawiło, że weszli oni do grona jednych z najbogatszych rodzin w kraju.

Mimo iż bryła wygląda jakby żywcem wyjęta z XVII w. sztuki budownictwa, to może być to mylące. Okazuje się bowiem, iż całość powstała na fundamentach zabudowań sięgających średniowiecza.

Wzniesiony ok.1460 r. zamek, jakieś 165 lat późnej został znacznie rozbudowany, stając się namacalnym, miejscowym symbolem. Ale to nie tak, że wcześniej nic na tym terenie się nie działo. Wręcz przeciwnie. Prowadzone tutaj prace archeologiczne pozwoliły dokopać się pozostałości cmentarza z czasów starożytnego Rzymu. A po upadku imperium działy się tu interesujące rzeczy, gdyż ziemie wokół zamku posłużyły uprawie winnic.

Budujący go Hans Ulrich von Eggenberg zamarzył o zamieszkaniu w czymś, co przypominało słynny hiszpańscy Escorial. Zadanie, trzeba przyznać, wielce intrygujące. Tak nadworny architekt Giovanni Pietro de Pomis wziął się do pracy, kreśląc plan imponującej budowli.

Przeróbki, które nabrały znaczenia

Sęk w tym, że wielkie zmiany nastąpiły tutaj wraz z pojawieniem się tu Balthasara Eggenbergera. Nabyta przez niego w l. 60 XV w. posiadłość w kilka lat zyskała nowy wygląd. Jako człowiek wierzący właściciel dobudował kaplicę, wyposażając go w imponujący ołtarz. ¹

Ołtarz z barokowego kościoła zamkowego na początku XX w. został sprzedany do Ameryki. Niedawno wrócił pod pierwotny adres, na zamek.

Zmieniające się wymagania oraz nowe możliwości techniczne sprawiły, że W XVI stuleciu gmach zaczął pęcznieć od owych pomieszczeń, tak wkomponowanych w dotychczasowe ściany, że całość zyskała format oparty na literze „L”. Jako że dotychczasowe prace niejako zaburzyły formę całej konstrukcji, trzeba było coś z tym zrobić. Tak w 1625 r. sporządzono plany przekształcające zamek Eggenberg w taki sposób, by maksymalnie zachować jego charakter. Będąca oczkiem w głowie rodziny kaplica musiała pozostać nienaruszona. ²

Czerpiąc pełnymi garściami z włoskiego manieryzmu, architekt Giovanni Pietro de Pomis, zgodnie z wolą Hansa Ulricha zlecił nadwornemu architektowi zaprojektowanie nowego, żywo nawiązującego do słynnego, hiszpańskiego Escorialu. Już sam ten fakt nadal pracom iście spektakularnego znaczenia. Sęk w tym, że de Pomis w międzyczasie zszedł z tego świata. Wziąwszy na siebie zadanie dokończenia prac Laurenz van de Syppe, czerpał z wiedzy współpracowników autora projektu, kończąc wznoszenie ścian w 1635 r. Nie było to jednak sygnałem do odtrąbienia sukcesu. Co to, to nie…

Wziąwszy surowy budynek na cel, co ciekawe już z mieszkańcami „na pokładzie”, mistrzowie rzeźbiarstwa zaczęli nadawać mu artystycznych ram. Sytuacja jednak się powtórzyła i mający pieczę nad budową książę Johann Anton zmarł.

Nowe pomysły na zamek Eggenberg

W obliczu tego faktu Johann Seyfried von Eggenberg, marząc o barokowym wystroju zamku Eggenberg, zapragnął mieć na sufitach kolorowe obrazy. Tyle że rozmach był olbrzymi. Naniesienie 600 dekoracji zajęło siedem lat. I kto wie, co było by dalej, gdyby Claudia Felicitas, żona cesarza Leopolda I, nie wymusiła w 1673 r. znaczenia prac mimo tego, że wciąż niegotowa była sala balowa i tzw. Sala Planet. Wspomniana, imponująca liczba zdobień rozłożona jest między 24 pomieszczenia. Na poszczególnych malowidłach zauważyć można sceny przeniesione z mitologii, Pisma Świętego i wydarzeń stricte historycznych.

Rodzina Eggenbergów, z wolna wymierała, a dotyczyło to zwłaszcza męskich zarządców zamku. Tak, nieco utracił swój blask. Przeciwdziałaniu kompletnemu zniszczeniu wnętrz zajął się w efekcie mąż ostatniej z księżniczek – niejaki Johann Leopold Graf Herberstein. Dzięki niemu, w 1762 r., oparte na stylu rokoko, wnętrza drugie życie zyskały nowe oblicze, a ogród zyskując styl renesansowy, począł na nowo cieszyć oczy zielenią. Przede wszystkim jednak w miejscu zburzonej sali teatralnej powstał kościół. Na powrót splendoru dodały mu również nowe wzory na ścianach i wyposażenie meblowe. ³

Symbolika rodem z kosmosu

Co ciekawe bryła zamku Eggenberg (Schloss Eggenberg) miała odzwierciedlać… kosmiczną harmonię. Stąd tez jest pełen symboliki wyrażonej w liczbie poszczególnych elementów. I tak:

• 4 wieże odwołują się do tyluż pór roku
• 12 bram – do liczny miesięcy
• 365 okien, do dni trakcie roku
• na II p. mieszczą się 24 sale reprezentacyjne w formie pierścieni – symbole upływających w trakcie dnia godzin
• każde piętro mieści 31 pokoi, odpowiadających liczbom dnia w miesiącu
• 60 okien wskazuje liczbę sekund w minucie oraz minut w godzinie

Zamek Eggenberg Graz; źródło: Flickr

Dziedziniec Schloss Eggenberg Graz; źródło: Flickr

Przepiękna Sala Planet

Niewątpliwie przy Sali Planet warto się zatrzymać na dłużej. Przyglądając się jej, nie sposób wyjąć z podziwu nad kunsztem zdobiących ja artystów. Wystarczy podnieść wzrok i zerknąć na sklepienie ukazujące w formie oprawionych płócien. Zastosowanie tej oryginalnej formy pozwoliło uwypuklić piękno przedstawionych na nich planet. Wprawne oko zauważy, iż wszystkie mają alegoryczne znaczenie. Są odzwierciedleniem:

• alchemicznych metali
• dni tygodnia
• posiadłości rodu, wreszcie
• najbardziej istotnych członków rodziny

Każdy typ tych zdobień ma zwrócić uwagę na liczbę siedem. Jednakże to nie koniec numerologii, gdyż znajduje się tu także dwanaście obrazów z symboliką znaków zodiaku i tyluż miesięcy.

W całym zamku znaleźć można 600 fresków na sufitach jasno nawiązujących do historii świata. Miejscami wprost nawiązują do mitologii greckiej i rzymskiej, zawierając również sceny z Biblii. A nie zabrakło też odwołania do dawnych legend. Zachwyca zwłaszcza Komnata Planet i pokoje przyjęć. ⁴

Zamek Eggenberg miał to szczęście, że z niezwykłą pieczołowitością przez lata dbano o jego unikatowe elementy wnętrza. Męska linia rodu Eggenbergów wygasła. Zamek powoli tracił swoje walory. Opróżniony i zaniedbany zwrócił wreszcie uwagę męża ostatniej z księżniczek majętnego rodu Johanna Leopolda hrabiego Herberstein. Tak między 1754 a 1762 r. odzyskał swój blask ozdobiony dodatkowo rokokowymi elementami. Pałac był w posiadany rodu aż do 1939 r.

Komnata zamku Eggenberg w Grazu; źródło: Flickr

Piękne wnętrza Schloss Eggenberg w austriackim Grazu; źródło: Flickr

Z czasem tę prześliczną przestrzeń wykorzystano, otwierając w nich muzea m.in. prehistorii starożytności, czy też muzeum Joanneum.

Ogród parku Eggenberg

Warto też poświęć więcej miejsca samemu założeniu ogrodowemu. W związku z tym, że każdemu z panujących na zamku bardzo zależało na tym, by jego sąsiedztwo mieniło się zielenią, bardzo dbano ten aspekt. Jednocześnie jednak na przestrzeni lat kolejni mieszkańcy zmieniali go na swoją modlę. Najpierw urządzono go w stylu włoskim, a potem francuskim.

Pierwotnie zieleniec istniał już w 1649 r., aczkolwiek to w końcówce XVII stulecia zyskał on imponujący kształt. Ciesząc oko typowo włoską stylistyką, był swoistą świątynia odpoczynku. Można sobie tylko wyobrazić, jak na zmysły działały tutejsze fontanny i woliery.

Choć początkowo, jak można się domyślać, przepustkę do grodu przy zamku Eggenberg mieli wyłącznie jego mieszkańcy, w l. 70 XIX w. stał się w zasadzie parkiem miejskim. Wejście w nowy wiek przyniosło tu spore zmiany. Zrywając z łatką „poważnego” terenu dodano mu łagodniejszego oblicza. Tak przyjął on angielska formę; wytyczono tu roślinne labirynty, tworząc ład przestrzenny za sprawą wytyczenia siatek dróżek. Najbardziej jednak miejscowym przypadło do gustu usypanie wzgórza, z którego roztaczał się imponujący widok na cały teren.

Niestety gros z tamtejszych dokonań zniweczyła ludzka nieroztropność. Trudno dziś ustalić, czy zaniedbanie ogrodu było przejawem braku woli, lenistwa, czy braku środków. Fakt faktem, zarastające coraz bardziej partie założenia parkowego utraciły swą magię.

Na szczęście w 1993 r. władze podjęły się misji przywrócenia mu pierwotnego kształtu, w czym partycypował kosztowo Federalny Urząd Zabytków.

Na dalsze zmiany trzeba było czekać wiele lat. A było warto. W 2000 r. w północnej części ogrodu postanowiono zainicjować projekt powstania Ogrodu Planetarnego i przestrzeń tę wypełniono okazałymi kamieniami. Niemal dekadę później zrealizowano kolejny ambitny projekt ogród, posłużył urządzaniu Muzeum Archeologicznego.

Późniejsze losy kompleksu

Z racji swego bogactwa przyrodniczego park postanowiona objąć ochrona. Asumpt do tego dała chęć zachowania żyjącej na jego terenie populacji nietoperza – podkowca dużego. ⁵

Historia rodu Eggenbergów zakończyła się w lewej sposób tragicznie. Johann Christian II von Eggenberg zmarł bowiem w 1717, w wyniku powikłań związanych z zapaleniem wyrostka robaczkowego, wygaszając tym samym męską linię rodu. Żyjące siostry podzieliły majątek między siebie. ⁶

W uznaniu wkładu w kulturę światową zamek Eggenberg 1 sierpnia 2010 r. został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. ⁷

Lubisz zwiedzać europejskie państwa? Tutaj znajdziesz ciekawostki o Belgii.

^{1, 3, 5, 7} https://de.wikipedia.org/wiki/Schloss_Eggenberg_(Graz)

^{2, 4} https://www.graztourismus.at/de/sehen-und-erleben/sightseeing/sehenswuerdigkeiten/schloss-eggenberg-graz_sh-1199

⁶ https://www.museum-joanneum.at/en/palace-and-gardens-schloss-eggenberg/princely-residence/family-history/the-end