Jest niewątpliwie jedną z największych atrakcji turystycznych Wiednia. Nie bez przyczyny, stanowi symbol kulturalnej hegemonii stolicy Austrii. Wiedeńska Opera Narodowa od lat przecież wabi swym szykownością. I to nie tylko zapalonych wielbicieli tej szczególnej formy działa muzycznego. Na piedestale stawiają ją bowiem także miłośnicy przepięknej architektury.

Tymczasem po wybudowaniu gmach nowej opery w Wiedniu przyjęto nad wyraz wstrzemięźliwie. Ba, można rzec, że budził nie tyle mieszane odczucia, ile wprost została uznana za architektonicznego potworka na mapie stolicy Austrii!

Choć akurat, trudno to sobie wyobrazić wpatrując się w misterne zdobienia, pokrywające jej zewnątrz fasadę. Brązowa kolorystyka idealnie współgra z sąsiednimi gmachami wypełniającymi Ringstrasse. Tak historyczną przecież okolicę, wytyczoną na nowo w miejscu zburzonych murów okalających dotąd miasto.

źródło: Wikipedia

Trudne początki Wiedeńskiej Opery Narodowej

Decyzja o budowie nowego, wspaniałego ośrodka kulturalnego w dzielnicy Innere Stadt, czyli wiedeńskim śródmieściu, wzięła się stąd, że melomani przestali czuć się komfortowo w dotychczasowym budynku służącym występom śpiewaków operowych. Ówczesny niewielki gmach, po prostu, nie przystawał do nowych czasów…

Kiedy 20 maja 1863 r., w podniosłej atmosferze wmurowywano kamień węgielny, oczekiwano, że Opera Wiedeńska wedrze się do świadomości ludzi na całym świecie. Oczaruje podróżników, ściągając ich swym magnetyzmem. I to bezsprzecznie się udało…

Nim jednak na wygodnych siedziskach publiczność mogła się rzucić w wir kulturalnej uczty, trzeba się było mocno napracować. Jedną z osób, która wniosła spor wiano w powstanie budynku był Josef Hlavka, absolwent praskiej politechniki. Kiedy zwrócono się do niego z pomysłem, z miejsca zabrał się za kompletowanie niezbędnych rozpoczęcia prac nad mającą zadziwić świat budowlą. 

Szybko okazało się, że zmierzeniem wykonawców było użycie do budowy w znacznej mierze, gustownie prezentującego się kamienia. Niestety z uwagi na niemożność zamówienia potężnej ilości tego surowca, koncepcję nieco zmieniono. Tak widoczną z zewnątrz warstwę uzupełniono kamieniem Sóskút. ¹

Dodatkowo na plac budowy zaczęto transportować kamień pochodzenia wapiennego „Wöllersdorfer Stein”, który uprzednio wydobyto w austriackim mieście Wöllersdorf. Posłużył wykonaniu podstawy budynku oraz niezbędnych podpór. ^{2, 3}

Z kamieniołomów Kaisersteinbruch dostarczono z kolei znany swej gęstości i masywności kamień Kaiserstei. Za jego pośrednictwem postanowiono przygotować bogate zdobione części kompleksu opery. ^{1, 3}

Aby jednak nie wydać fortuny na cały gmach opery w Wiedniu i nieco zejść z kosztów postanowiono także użyć tańszego zamiennika, zamawiając go w wiosce Joiser, w landzie austriackim Burgenland.

Prace nad jednym z miejsc miejscem, w którym obowiązkowo dziś zatrzymują się uczestnicy niejednej wycieczki do Wiednia, sprawiły że konstruktorzy ćwiczyli się w cnocie cierpliwości.

Pochyliwszy się nad deską kreślarską architekci Eduard van der Nuell i August Sicard von Sicardsburg nie żałowali jednakże starań, by wnętrze oszałamiało. Bryle w neorenesansowej stylistyce nadano niesamowitego sznytu.

Mało tego, dobierając komponentów mających ozdobić wnętrze Staatsoper Wien, jak nazywają ją miejscowi, czerpali pełnymi garściami z przeróżnych stylów. W efekcie wznoszona siedziba placówki od początku budziła w mieszkańcach Wiednia raczej negatywne odczucia.

źródło: Wikipedia

Wiedeńczycy w szoku

W rezultacie kosztowna inwestycja, która zamknęła się w kwocie 6 mln guldenów (dziś jakieś 70 mln €), wręcz wprawiła mieszkańców Wiednia w… konsternację. Dosyć konserwatywni, jeśli chodzi o standardy budownictwa Wiedeńczycy, zmuszeni byli bowiem codziennie zerkać na odważny projekt. Czynnikiem nakręcająca spiralę niezadowolenia były także sąsiadujące z nim zabudowania, przy których pachnący nowością gmach, nie robił astronomicznego wrażenia. A do tego w zestawieniu z najgorszym, w mniemaniu miejscowych, położeniu wyznaczonym w powstałej przez przebudowę Ringstrasse niecce, u wiedeńczyków wykształciło się skojarzenie z ”zatopioną skrzynią”. ⁴

Podsycane kąśliwymi uwagami opiniotwórczych środowisk krytykanckie głosy kłębiły się, nakręcając fatalną atmosferę względem przyszłej opery. Co w rezultacie doprowadziło to do tragedii…

Zdruzgotany psychicznie trwającą nagonką Nuell w 1868 r. popełnił samobójstwo. Niebawem Sicardsburg, także udręczony ślęcząc nad kolejnym projektem, doznał wylewu, schodząc z tego świata. Obaj nie ujrzeli w pełnej krasie swego dzieła…

Wielkie otwarcie Opery Wiedeńskiej

Gdy nastąpiło wielkie otwarcie, dokładnie 25 maja 1869 r., zgromadzona na przedstawieniu publika miała okazję zobaczyć operę „Don Giovanni”, samego mistrza Mozarta. Sala wypełniona najznamienitszymi osobistościami, na czele z cesarzem Franciszkiem Józefem i jego małżonką, z uwagą wsłuchiwała się w dobiegające ze sceny dźwięki.

Sęk w tym, że pogoda sprawiła psikusa… Niespotykany chłód, tak wyziębił główne pomieszczenie, że ratując się przed totalną klapą, władze wprowadziły na salę 300 żołnierzy, „robiących” za ogrzewanie. Jakby tego było mało, jeden z aktorów zaniemógł, co wymusiło zmianę w ostatnim momencie. Wobec tego, relacje w mediach, paradoksalnie, koncentrowały się na uznaniu dla wnętrza sali Opery Wiedeńskiej, spychając na margines same wrażenia artystyczne.

Paradoksalnie odtąd oczarowani Wiedeńczycy prezentują  podstawę uwielbienia względem swej miejskiej opery, uznając ją za jedna z największych atrakcji turystycznych Wiednia.

Przedstawienia najwybitniejszych twórców

Niejednokrotnie zadanie pytania: co zobaczyć w Wiedniu kończy się odpowiedzią, że bez teatru operowego ani rusz! Ale to nie tak, że robi on wrażenie tylko na turystach. Co by nie powiedzieć, to dla rzeszy śpiewaków operowych stanięcie w pełnym świetle na środku sceny, nawet w niewielkiej rólce, stanowi marzenie życia. W trakcie lat opera w Wiedniu była miejscem, w którym wykonywano premiery najwybitniejszych dzieł uznanych kompozytorów. W historii doliczyć się można ok. 35 takich wydarzeń.

Aktualnie w sezonie operowym wystawianych jest tu 350 przedstawień, na które składa się 60 różnych oper i baletów. Każdej nocy na scenie i przy biurku dyrygenta można oglądać światowej klasy artystów u boku stałych członków zespołu, którym towarzyszy wyjątkowa orkiestra Wiener Staatsoper, której członkowie tworzą jednocześnie Orkiestrę Filharmonii Wiedeńskiej. ⁵

źródło: Wikipedia

Trudne chwile opery w Wiedniu

Przeszłość siedziby Wiedeńskiej Opery Narodowej naznaczona została również obecnością w niej postaci, kojarzonymi jednoznacznie w sposób negatywny. Wspomnieć czasy, kiedy na krzesłach pod sceną oraz na eleganckich balkonach zasiadał sam Adolf Hitler. Kiedy 1 września 1944 r. w ramach swego rozkazu, o ”wysiłku wojennym pracowników kultury”, Joseph Goebbels zamknął ją na cztery spusty, nie zdawał sobie sprawy, co ją właśnie czeka…

Tymczasem największe spustoszenie w historii wyrządziły jej bombardowania podczas walk II wojny światowej. Spadające z amerykańskich bombowców ładunki znacząco ją uszkodziły. Cudem z pożaru ocalała część, którą wypełnia sień i klatka schodowa. Także loggia, piękne foyer emanujące freskami von Schwinda i przedsionek szczęśliwie przetrwały w oryginalnym, nienaruszonym stanie. Tego fartu nie miała już wyższa część widowni oraz scena, którą strawił ogień.

Patrząc na to, w jakim stanie znajdowała się Opera Wiedeńska uznawana przecież za historyczny gmach, decydenci debatowali ze specjalistami z zakresu budownictwa, nad sensownością procesu odbudowy jej ze zgliszcz. Pomimo pojawienia się pomysłu o zrównaniu jej z ziemią i wybudowaniu nowego obiektu. Wreszcie w 1946 r. zwyciężyła pierwsza z propozycji.

Według przyjętego harmonogramu prac, pełne odzyskanie świetności przez gmach, miało zostać ukończony w 1949 r. A czuwał nad tym niejaki Eric Boltenstern, który przygotowując swój projekt zawarł w nim kwestie związane z modyfikacją kształtu miejsc dla publiczności, z jednoczesnym zachowaniem kształtu dawnej bryły. Co więcej, posiłkując się zdaniem specjalistów z zakresu muzyki, opracował ideę, dzięki której użycie drewna poprawiło akustykę sali. Przekształceniu uległa także część parterowa, w której pozbyto się części siedzisk, jednocześnie dodając ich na czwartej kondygnacji, w której usunięto część zasłaniających widok kolumn.

Prace jednak przeciągały się. W efekcie melomani mogli zasiąść na jej krzesłach dopiero 5 listopada 1955 r.

Aktualnie Opera Wiedeńska wyposażona jest w 1709 wygodnych miejsc siedzących. Niespodziankę stanowi fakt, iż dla chętnych przeznaczono 567 miejscówek do stania. Przestrzeń te ograniczono po pandemii koronawirusa do 449. Ale tak z ręką na sercu, wyobrażacie sobie przez trzy godziny stać, oddając się oglądaniu spektaklu porowego. No, chyba nie…

Pomyślano tu również o wytyczaniu miejsc dla niepełnosprawnych, wobec czego na przedstawienie mogą udać się 22 osoby poruszające się na wózkach.

Ciekawostki o Wiedeńskiej Operze Narodowej

Szukając ciekawostek dotyczących tej niezwykłej sali koncertowej, potencjalni turyści chcący ją zobaczyć, natrafić mogą na multum informacji.

Jedną z najpowszechniej znanych imprez organizowanych w jej murach jest Bal Operowy. Impreza ta cieszy się szczególną estymą, a przybicie na owo wydarzenie jest dla uczestników synonimem posiadania prestiżowej pozycji w społeczeństwie.

Po raz pierwszy ów bal zorganizowano w 1935 r., po czym począwszy od 1956 r., odbywa się co roku. Impreza rozpoczyna się efektownym występnym z udziałem 150 par tancerzy.

Każdego roku w czwartek poprzedzający Środę Popielcową w Operze Wiedeńskiej gromadzi się 5 tys. ludzi, a najważniejszym gościem jest Prezydent Republiki Austrii. Towarzyszą mu także inni prominentni politycy z szefem rządu i ministrami.

Pojawia się także sporo zagranicznych gości, którzy na parkiecie tańczą w rytm melodii samego mistrza Straussa. Doroczna impreza jest stanowi, co zrozumiałe, spory zastrzyk gotówki dla Opery Wiedeńskiej.

Ikona (pop)kultury

Niektóre z historii, dotyczących funkcjonowania jednego z symboli stolicy Austrii jasno dowodzą temu, jaki jak wielki wpływ ten obiekt ma na pozornie wydawałoby się niezwiązane z nią elementy życia. Doświadczyć tego można choćby spoglądając na stary banknot o nominale 5 tys. szylingów, z podobizną gmachu, który pojawił się na rynku w 1989 r.

Rok 2010 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ ogłosiło Rokiem Bioróżnorodności. W odpowiedzi na to, zarządzający Wiedeńską Operą Narodową, podjęli decyzje o urządzeniu na dachu kompleksu sporego ula. Tak na dachu pojawiły się rośliny, wypełniające dotąd przestrzeń miejskich zieleńców, w których „zamieszkało” przez 60 tys. pszczół. Aby chętni nie musieli odbywać specjalnie wycieczki do Wiednia, zainstalowano tu kamery, przesyłające streamingowi obraz na dedykowaną temu stronę internetową, na której można mogło podglądać to, co się z nimi dzieje.

W 2014 r. opera w stolicy Austrii stała się planem filmowym niewątpliwego hitu kinowego pt. „Mission: Impossible – Rogue Nation”. ⁶

Ceny biletów na przedstawienia, w zależności od popularności danego spektaklu oraz oczywiście zajmowanego miejsca kształtują się w przedziale od kilku do ponad 200 euro. Wypożyczenie charakterystycznej lornetki operowej jest dodatkowo płatne. ⁷

Chcących przybyć na spektakl obowiązuje pewna etykieta. Dotyczy on zwłaszcza ubioru. Obowiązuje więc strój, wymagający od kobiet długiej sukni wieczorowej, zaś od mężczyzn posiadania białego krawata, bądź munduru wojskowego. ⁸

Do gmachu opery dojechać można komunikacja publiczną, korzystając zarówno z metra, jak i linii tramwajowych. W pobliżu siedziby znajduje się także postój taksówek. ⁹

Warto również wiedzieć, że kategorycznie zakazane jest robienie w trackie przedstawień zdjęć, oraz wideo nagrywanie przedstawień. Jedynymi miejscami, w których można skorzystać z aparatu i uwiecznić wnętrza opery są saloniki i bary. Wyjątek od tego stanowi oczywiście czas przed i po spektaklu, kiedy scena jest już pusta.

A może wolicie inne kierunki, sprawdźcie co ma do zaoferowanie irlandzkie Killarney.

Źródła:

^{1, 4, 6} https://de.wikipedia.org/wiki/Wiener_Staatsoper

² https://de.wikipedia.org/wiki/W%C3%B6llersdorfer_Stein

³ https://de.wikipedia.org/wiki/Kaiserstein_(Gestein)

⁵ https://www.wiener-staatsoper.at/en/staatsoper/the-opera-house/

⁷ https://wiener-staatsoper.zendesk.com/hc/en-gb/articles/360018604438-Opera-glasses

⁸ https://wiener-staatsoper.zendesk.com/hc/en-gb/articles/360018603818-Dress-code-

⁹ https://www.wiener-staatsoper.at/en/service/address-getting-here/