Słynna świątynia Erechtejon, położona na północnym zboczu Akropolu w Atenach, bezsprzecznie należy do najważniejszych i najbardziej zagadkowych zabytków starożytnej Grecji. Wzniesiona w latach 421–406 p.n.e. na cześć bogini Aten i boga morza – Posejdona, stanowi wedle niektórych miejsce, w którym po śmierci spoczął bóg Kerkops. Postać to niezwykła, gdyż wedle zapisów mitologii stał on za założeniem ateńskiej dynastii królewskiej.
Wpatrując się w jej asymetryczną formę, zachwycić się można się przede wszystkim niezwykle bogatą symboliką rodem z helleńskiej mitologii, a także niewątpliwie wyjątkowymi rozwiązaniami architektonicznymi – ze słynnym Portykiem Kariatyd na czele. W przeciwieństwie do typowych greckich świątyń Erechtejon nie reprezentuje jednak jednolitej formy, w pełnej krasie ukazując złożoność ateńskiej religii oraz wysoki poziom kunsztu klasycznego budownictwa.
źródło: Flickr
Erechtejon – przeplatanie się religii i mitologii
Część badaczy historii antycznej argumentując niezwykłość świątyni Erechtejon, zwraca uwagę na to, że budując ją, wykorzystano do tego wyjątkowy skrawek ziemi. A to, ze względu na fakt, iż wedle przekazywanych z pokolenia na pokolenie legend, odbył się tutaj pojedynek na… rzucanie zaklęć. Wygranie starcia z Posejdonem dało jej okazję do objęcia rządami Attyki. Kulminacyjnym momentem słynnej opowieści jest szeroko rozpowszechniona w kulturze scena, w której to Posejdon, uderzając swoim trójzębem w skałę, uwolnił pokłady słonej wody. W odpowiedzi na to Atena zasadziła drzewo oliwne, będące w owym czasie namacalnym symbolem życia w dobrobycie i ogólnego pokoju. Decyzją Ateńczyków to właśnie bogini wygrała walkę, co stało się zaczynem uznania ją za opiekunkę miasta.
Co warto pamiętać świątynia Erechtejon stanowi miejsce, w którym oddawano część różnym bóstwom, na czele z Ateną, Posejdonem, Hefajstosem czy Kerkopsem. Owa różnorodność postaci znajduje odzwierciedlenie w architekturze budowli. Oparta o nieregularny plan zyskała wiele poziomów, na których urządzono sporą liczbą miejsc, w których oddawano bogom cześć.
źródło: Flickr
Architektura i konstrukcja Erechtejonu
Godnym uwagi jest fakt, że Erechtejon stanowi przykład innowacyjnego podejścia do architektury sakralnej okresu klasycznego. Warto zauważyć, że obiektywnie rzecz ujmując, świątynię tę cechuje wysoki poziom skomplikowania formy, co tylko podkreśla jej architektoniczne znaczenie.
Zbudowany z marmuru pentelickiego, charakteryzuje się planem dostosowanym do naturalnych nierówności terenu Akropolu. W rezultacie powstała budowla składająca się z dwóch głównych części o różnych poziomach podłogi, połączonych wspólnym dachem.
Portyk Kariatyd
Najbardziej rozpoznawalnym elementem Erechtejonu jest południowy portyk. Umieszczono w nim sześć charakterystycznych rzeźb okazujących kobiecie postaci. Kolumny te, zwane Kariatydami tworzą jednak nie tylko funkcje ozdobne, ale nade wszystko są ważnym elementem całej konstrukcji.
Co warte podkreślenia, kariatydy miały za zadania podtrzymywać dach, są kopią oryginałów, gdyż pierwotne konstrukcje zdecydowano się przenieść do Muzeum Akropolu. W ten sposób specjaliści chcieli uchronić je przed niszczycielskim skutkiem zanieczyszczeń pochodzących z unoszącego się nad stolicą Grecji smogu.
Nietuzinkowym komponentem świątyni Erechtejon w Atenach są także portyki. Ten ulokowany po wschodniej części składa się z sześciu kolumn w stylu jońskim. Odprowadzał on ludzi do sanktuarium Ateny Polias, w którym znajdowała się wykonana z drewna rzeźba ukazującą tę boginię, uważaną za obiekt niebiańskiego pochodzenia. Kolejny efektowny portyk zlokalizowano w północnej części kompleksu. W tym przypadku stanowił on drogę prowadzącą do miejsca, które poświęcono Posejdonowi i herosowi ateńskiemu i zarazem królowi Aten Erechteuszowi. Według legendy na tutejszej posadzce pozostały ślady, będące efektem uderzenia przez Posejdona słynnym trójzębem. Po zachodniej stronie mieściła się ponoć nekropolia mitycznych władców. Elementem ściągającym uwagę jest także ziemia, z której wyrosło drzewo oliwne należące do bogini Ateny.
źródło: Flickr
Uszkodzenia Erechtejonu
Zwiedzając Erechtejon, a właściwie to, co z niego pozostało, trzeba mieć w pamięci to, że wielokrotnie w swojej historii miejsce to dotykały poważne zmiany. Wpływ na to miał szereg wydarzeń, takich jak choćby słynny atak Rzymian na Ateny w I stuleciu p.n.e. Także rozpowszechnienie się chrześcijaństwa, odcisnęło na nim swe piętno, a to za sprawą decyzji o zorganizowaniu w antycznej świątyni kościoła, co miało miejsce w VI w. Hierarchowie kościelni zmienili jego oblicze również w trakcie, kiedy służył za pałac biskupa.
Kolejne przeobrażenia były już efektem zmian o świeckim charakterze. Za panowania Osmanów, świątynia Erechtejon pełniła funkcję wojskowego garnizonu. XIX w. okazał się dla tego miejsca tragicznym okresem. Oto bowiem po tym, nowy brytyjski ambasador w Imperium Osmańskim, uzyskał zgodę na prowadzenie tu prac archeologicznych. W rezultacie, jak gdyby nigdy nic… wziął sobie jedną z Kariatyd, a także wiele kamieni z inskrypcjami i oryginalnych części. W rezultacie greckie władze w XX w. zdecydowały się na wykonanie i umieszczenie na terenie świątyni Erechtejon replik oryginalnych części.
Ochrona zbytków o szczególnym znaczeniu, jakim niewątpliwie jest ateńska świątynia Erechtejon, pozwoliła na zachowanie wspaniałych pozostałości tego obiektu. Podziwiana od lat, głównie z uwagi na oryginalne szlif architektonicznie i zdumiewające symbole, wkroczyła do panteonu najważniejszych pomników ukazujących kulturalne dziedzictwo starożytnej Grecji.
Sprawdź czy urzekną Cię atrakcje Salonik.
Źródła:
https://www.worldhistory.org/Erechtheion/
https://www.theacropolismuseum.gr/en/other-monuments-periklean-building-programme/erechtheion
https://www.visitgreece.gr/experiences/culture/archaeological-sites-and-monuments/erechtheion/
https://www.culture.gov.gr/en/service/SitePages/view.aspx?iID=2580