Rejon polskiego Pomorza Środkowego powinien być mocno obserwowany przez turystów. Oferuje bowiem znacznie lepsze warunki dla tych, którzy mają swe samochody i chcą spędzić wczasy nad morzem. Jak to możliwe? Po pierwsze z racji cen oferowanych usług. O noclegi nad morzem chętni zawsze się zabijają, tymczasem ledwie kilkanaście kilometrów dalej panuje błogi spokój.
Udający się na wakacje wybierają zazwyczaj piaszczyste plaże niż małe mieściny. Pora więc udać się w okolice, które może i nie zabiegają o atencję, ale z pewnością stanowią oryginalne cele dla różnej maści wycieczek.
Damnica – historyczny pałac
Spora jak na tutejsze warunki wieś, zamieszkana przez ponad 1200 ludzi, już samego faktu położenia między Gdańskiem a Stargardem Szczecińskim, jest wyżej sytuowaną miejscowością, niż okoliczne gminy. Status ten osiągnęła zwłaszcza dzięki stacji kolejowej, na której – o dziwo – nie można kupić biletów, z uwagi na brak kas…
Ale turyści, którzy biorą na domki do wynajęcia nad morzem, na czas zasłużonego wypoczynku radzą sobie w każdych warunkach. Dzięki temu oprócz wylegiwania się na plaży zaliczają ciekawe elementy architektury. Pojawiając się tutaj, biorą na cel, całkiem przyjemnie prezentujący się neobarokowy pałac w Damnicy. Jego powstanie nierozerwalnie łączy się postacią Richarda von Blankensee. Gdy go budowano były l. 70 XIX w.
Z czasem ziemie na terenie dzisiejszej wsi kupił baron Karl von Kamp, który – tu ciekawostka – ożenił się z córką Friedricha Bayra – Klarą. Tak został zięciem króla aspiryny, co miało w oczywisty sposób przełożenie na bogate wyposażenie tego, na wpół zabytkowego, na wpół mieszkalnego, budynku.
Pałac w Damnicy; źródło: Wikipedia
Piękna wnętrza
Ci, którzy na jakiś czas postawią porzucić przytulne, okupowane przez nich pensjonaty nad morzem mogą poczuć się tu jak w baśni. Wchodząc do holu, oczom ukazuje się nieziemski żyrandol, który stworzono w iście spektakularnym stylu. Dość powiedzieć, że uformowano go tak, by swą formą przypominał żaglowiec. Przechodząc dalej, zerknąć można na salę , w której dawniej organizowano wystawne bale. Widoczne są zdobienia w formie wykonanych z drewna kasetonów, wypełniających ściany dodają mu niezwykłego charakteru.
Spędzając w tym rejonie wakacje i decydując się na podjęcie trudu zwiedzania okolicy, z miejsca zauważą, iż projektanci sporo natrudzili się tu, wplatając w ściany elementy kryształowe. Co więcej, znaleźć tu można także nawiązanie do upływającego czasu. Na plafonie wypatrzeć można bowiem artystyczną wizję pór roku, jaka ozdobiła miejsce w 1902 r.
Przechadzając się po wnętrzu, zerknąć można na okazałe jońskie kolumny, zdobione kapitelami. W miejscu, gdzie dziś znajduje się biblioteka, w danych latach zorganizowano efektowną palmiarnię. Wśród jej zbiorów natknąć się można na niezwykle ciekawe, sięgające 12 m wysokości drewno – konkretnie palma konopna, które przetransportowano tu z dalekiej Palestyny. Wnętrza błyszczą się czerwonym marmurem.
Inne pomieszczenia okazują się mnie mniej efektowne. Na przykład w sali myśliwskiej w oczy rzucają się malowidła, z 1901 r. Postanowiono tu także ocalić od zapomnienia piece kaflowe, ale nie takie zwykłe, a stworzone na neorenesansową modłę. Przy pałacu można znaleźć kaplice z 1906 r.
Jakby pałacowe pokoje kogoś nie dość zachwyciły, zawsze może udać się w inne miejsce. Konkretnie znajdujący się nieopodal, przy ul. Witosa, kościół Matki Boskiej Częstochowskiej. Maleńka świątynia z neogotycką fasadą i takim też wystrojem w czerwono-brązowym kolorze, jest pokłosiem tego, że do jego zbudowania użyto zarówno kamienia, jak i cegły. Budowlańcy stawiający jego ściany nie wiedzieli jednak, że tworzona przez nich protestancka świątynia, w przyszłości stanie miejsce kultu dla katolików. 1, 2,
Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej Damnica; źródło: Wikipedia
Święcichowo i kolejne zabudowania pałacowe
Zjeżdżając do Święciechowa, można dojść do wniosku, że sama wioska byłaby zapomnianym przez wszystkim obszarem, gdyby nie jedno znajdujące się w niej zabudowanie – tutejszy pałac. OK, może to nie jest to najlepsza zachęta dla turystów, by porzucić na jakiś czas wynajmowane domki nad morzem i ruszyli w wir przygód, ale naprawdę warto podjąć to wyzwanie.
No, może i to wyrażenie na wyrost, ale te rejony Polski, są pełne takich elementów architektury i jakoś nikt nie protestuje przeciwko nazewnictwie. Już samo dostanie się do zabudowań pałacu wywoływać może u wrażliwych na piękno przyrody ciarki.
Porośnięta drzewami kasztanów uliczka idealnie komponuje się z rosnącym w oczach z każdym krokiem, gmachem. Ceglany, acz otynkowany pałac rodziny Holtzów, zbudowany w 1868 r. na modłę klasycystyczną, zdobiony jest trójkątnym frontonem. Wokół widoczne są stare budynki gospodarcze. Nadejście okresu PRL sprawiło, że zainstalowano tutaj gospodarstwo PGR-owskie. Będący prywatną własnością obiekt trafił na oficjalną listę zabytków. 3
Wieś Bięcino
Długa historia wsi bezsprzecznie może być tym, z czego dzisiejsi mieszkańcy mogą być dumni. Okazuje się bowiem, że istniała już w 1485 r., będąc częścią majątku niejakiej familii von Schwave. Przyszłe czasy naznaczyły ja jednak licznymi zmianami właścicielskimi.
Tak panowali tu członkowie rodu Stojentins, Wobesers, by wreszcie aż przez dwa wieku, do zakończania II wojny światowej zarządzała nią rodzina von Puttkamer. Pozostająca w rodzie przez kolejne wieki zamieszkana była także przez mających spore gospodarstwa rolne inne rodziny.
Dziś spędzając wczasy nad morzem, warto wybrać się na wycieczkę do wsi Bięcino, gdyż na jej terenie rozciągają się zabudowania, w zasadzie, wzdłuż jedynej przebiegającej przez nią drogi warto się zatrzymać na dłużej. Głównie po to, by zerknąć na zbudowany w XVIII w. dom zbudowany w technice szachulcowej. 4
Bobrowniki – kolejna własność rodziny von Mitzlaff
Otoczony drzewami pałac znamienitej rodziny von Mitzlaff w stylu neoklasycystyczny, to bodaj jedyny element, dla którego warto zajrzeć do Bobrownik.
Warto zaplanować pobyt w tym rejonie w taki sposób, aby móc na chwilę zajrzeć do owej miejscowości. Wystarczy zamówić noclegi nad morzem w takiej odległości od tej mieściny, aby swobodnie móc do niej dotrzeć samochodem.
Podczas takiej eskapady zobaczyć będzie można wzniesiony, w tej małej wiosce, w l. 1864-65, budynek stanowiący namacalny dowód na dawną potęgę jej członków wspomnianego rodu. Nic nie jest jednak wieczne, o czym przekonują koleje losu tej okolicy. Ziemie te, stanowiące ich własność, co potwierdzono oficjalnymi dokumentami w 1485 i 1529 r. z czasem trafiły pod własność familii von Somnitz.
Rozwijająca się mieścina, w XVIII w. wieś wzbogaciła się o folwark. Gdy w pierwszej dekadzie XIX stulecia, ziemie należące dziś do Bobrownik, kupił Ernst Gustav von Mitzlaff, znacząco powiększył on swój stan posiadanie okolicznych terenów.
Zarezerwowane na okres urlopowy domki do wynajęcia nad morzem, skutecznie torpedować mogą ruszenie na turystyczną eksplorację okolicy. Niemniej na jakiś czas warto oderwać się od leżenia i skorzystać z nadarzającej się okazji. Jakiej do poznania historii niezwykłej rodziny i jej majątku.
A było to tak: zmuszeni do zmniejszenia swojego udziału w majątku, przez wywłaszczenie, nie zrezygnowali z postawienie efektownego domu, który powstał po roku prac w 1865 r. Okalający go park stał się wkrótce jedną z najpiękniejszych zieleńców w tej części Polski. Do zakończenia II wojny światowej miało miejsce dość częsta zmiana właścicieli. Nadciągający od wschodu Rosjanie przepędzając stąd Niemców, złupili majątki mieszkańców Bobrownik doszczętnie. Ba to stąd dowodzono nawet akcją wysyłania w głąb ZSRR ostałych maszyn, bydła oraz zbiorów zboża. 5
Bobrowniki Pomorze Środkowe; źródło: Wikipedia
Dawna historia wsi Damno
Mieszkająca w położonej nad rzeką Łupawa wsi ok. 600-osobowa społeczność, z jednego może być naprawdę dumna – przeszłości tych ziem. Pewnego dnia odnaleziono tu bowiem pozostałości obecności ludów kultury łużyckiej i zamieszkujących w między VIII, a X w. tę część Pomorza. Prowadzone tu prace archeologiczne pozwoliły wydobyć na światło dzienne stare naczynia gliniane. Wczesna osada, otoczona wałem sięgającym jakichś 9 m wysokości stanowiła zresztą swego rodzaju granicę, zamieszkaną przez społeczność niemiecka i Kaszubów.
Urlopowe lenistwo naznaczone opalaniem się na plaży może sprawić, że najlepiej dogłębnie poznamy najbliższe otoczenie, jakie cechuje pensjonaty nad morzem. O ile jednak wypoczynkowy charakter wakacyjnego pobytu nad morzem nie jest niczym złym, warto na chwile zwinąć ręcznik z leżaka i udać się na małą wycieczkę.
Damno to o tyle ciekawa okolica, że szybko dowiedzieć się można, że z czasem tereny te trafiły do majątku Krzyżaków, by z czasem na mocy przeróżnych transakcji być własnością kolejnych bogatych rodów. Jedną z nich byli von Mitzlaffowie, którzy zakupili ją w 1800 r.
Z miejscowością wiąże się też historia rodziny Puttkamerów. Wspomina o tym zresztą tablica pamiątkowa Ewalda von Putkamera i jego małżonki Weroniki Marii von Below, z herbami obu rodów, mionami ich potomków oraz cytatami z Pisma Świętego. Odnaleziona w 1999 r. po niemal pół wieku w zakamarkach kościoła św. Judy Tadeusza. Sama świątynia powstała w 1879 r.
Wcześniej w 1842 r. mieszkańcy wsi przeżyli tragiczne chwile, kiedy to w kilka godzin stracili wszystko, co mieli. Ogień, zajmujący kolejne budynki, rozprzestrzenił się także na miejsce, w którym składowano wówczas historyczne dokumenty z kroniką wiejską na czele. Tak dawna przeszłość, uległa zapomnineniu. 6
Damno; źródło: Wikipedia
Latające Jezierzyce
O małej miejscowości stało się głośno za sprawą powstania na jej terenie bazy, w której od 1915 r. trzymano wielkie niemieckie sterowce. „Zaparkowane” zostały swego czasu w wybudowanych olbrzymich hangarach – Selim i Selinde, pod którymi umieszczono pojemne zbiorniki na paliwo, mogących pomieścić 40 tys. litrów.
Porzucając na chwilę nasze domki nad morzem, możemy też sprawić frajdę dzieciom. Przecież każdemu przyda się maleńki odpoczynek od mnóstwa atrakcji, jakie serwowane są przy plażach i na Deptach wczasowych miejscowości. Wakacyjny czas to także czas, aby zaczerpnąć nieco tchu w inny sposób. A odwiedzenie niewielkiej wioski może być ciekawym przerywnikiem.
Wypełniona dziś w większości polami uprawnymi wieś ma typowo rolniczy charakter. Zamieszkana dziś przez 1400 ludzi miejscowość słynie z dworu rodu von Kleist z początku XX w. oraz okazałego parku.
Baza infrastrukturalna zaopatrzona w lotnisko, podłączona do systemu kolei użytkowana była główne w trakcie i wojny światowej. Po tym okresie Selim zdecydowano się jednak rozebrać w l. 30 XX stulecia. W 1989 r. pożar zniszczył hangar Selinde. Po dawnej militarnej chwale pozostały podobni podziemne przejścia, aczkolwiek ich penetracja jak dotąd nie miała miejsca. 7
Jezierzyce – stary pałac; źródło: Wikipedia
Karzniczka – jak się żyło w rezydencji?
Rezydencja Puttkamerów w stylu eklektycznym ozdobiła miejscowość w pierwszej poł. XIX w. Ci ciekawe nie była pierwotnym budynkiem w tym miejscu, a została stworzona z danych zabudowań pochodzącego jeszcze z XVII w. barokowego pałacu. Spędzając wczasy nad morzem, można bez przeszkód udać się w tej rejon Pomorza Środkowego i spojrzeć na widniejący nad głównym umiejscawiam herb rodowy. Niestety całość jest jednak w opłakanym stanie.
Do dziś ruiny pałacu słyną z obecności oryginalnych elementów w formie podłóg z terakoty i ręcznie wytwarzanych kafli, drzwi, kolumn, balustrady obramowań okiennych. Obok pałacu do dziś stoją pomieszczenia gospodarcze: spichlerz, gorzelnia i magazyn.8
Inne miejscowości tej części polskiego Pomorza Środkowego, na które warto zwrócić uwagę to:
- Żoruchowo – z powstałym w późnym okresie baroku pałacem rodziny von Braunschweig z 1833 r.
- Karzcino – mieniące się neobarokowym dworem z ostatnich lat XIX stulecia, a także parkiem oraz zespołem folwarcznym.
- Wrzeście – z neogotyckim kościołem Przemienienia Pańskiego z drugiej poł. XIX w.
- Domaradz – w którym warto odwiedzić park i pałac myśliwski w stylu neogotyckim, której właścicielami była przewijająca się tu już wielokrotnie rodzina von Zitzewitzów z poł. XIX w.
Turyści wolący raczej górskie klimaty zdecydowanie powinni poznać atrakcje Krynicy.
1 http://damnica.pl/gmina/
2 https://pl.wikipedia.org/wiki/Damnica
3 http://damnica.pl/gmina/zabytki/palac-w-swiecichowie/
4 http://damnica.pl/biecino/
5 http://damnica.pl/bobrowniki/
6 http://damnica.pl/damno/
7 http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/13770,jezierzyce-latajace-cygaro-zdobywcy-bieguna-polnocnego.html
8 https://pl.wikipedia.org/wiki/Karzniczka