Chcąc się dokopać najstarszych świadectw użytkowania oleju palmowego przez ludzkość, trzeba by cofnąć się aż 5 tys. lat. W ten czas właśnie, na północy Afryki – konkretnie w Egipcie – ludzie znaleźli pomysł na wykorzystanie tego surowca. Dziś, olejowiec gwinejski stanowi źródło jednego z najpopularniejszych produktów, w jakie zaopatrują się ludzie na całym świecie.

Zachłannie używany przez producentów rozmaitych towarów, olej palmowy pod każdą szerokością geograficzną, ma swe źródło na obszarze Czarnego Lądu. I choć niegdyś to właśnie ten rejon świata odpowiadał za większość jego produkcji, obecnie jego naturalnym polem występowania są wszelkie obszary tropikalne.

Zastosowanie oleju palmowego

Odsuwając na chwile na dalszy plan kwestie jego pochodzenia, warto wyjaśnić podstawowe zagadnienia, jakie przychodzą na myśl, analizując kluczowe czynniki, które zapewniły tak wielką popularność.

Ważnym aspektem jest to, że cała plejada dostępnych dziś w sklepach produktów, jest nim naznaczona. Olej palmowy znaleźć można w składnikach zarówno słodyczy, jak i suplementów żywieniowych. Pozyskiwana z niego podwójna stearyna służy w produkcji zup w proszku i mieszanek do ciast, zyskujących wówczas wyjątkowa puszystość.

Źródło: Flickr

Kwasy tłuszczowe z olejowca gwinejskiego służą wytwarzaniu preparatów dla niemowląt. Jego użycie stanowi także panaceum na kwestię niedostępności odczynników wykorzystanych w produkcji wytworów chemicznych, w tym mydła, szminki. Ba, pozostałości z owoców odnalazły swe użycie w produkcji biopaliw.

Bardzo sprawie po jego meandrach poruszali się Anglicy. Dość powiedzieć, że przez cały XIX w. Brytyjscy kupcy sprowadzali go do swego kraju, odkrywając jego nowe możliwości; tak produkowali z niego perfumy, błony fotograficzne, a nawet dynamit i farmaceutyki.

Z czasem pojawiły się przesłanki traktujące o tym, że z powodzeniem można do używać do produkcji przemysłowych olejów do smażenia. Destylaty palmowych kwasów tłuszczowych i zmielone ziarna olejowca gwinejskiego służą produkcji karm dla zwierząt i detergentów. Jakby tego było mało,  przydatność oleju palowego podkreśla możliwość zaczerpnięcia jego możliwości przy produkcji środków nawilżających i materiałów wybuchowych. Istotnie, spektrum jego użycia jest przeogromne!

Popularny olejowiec gwinejski 

Uwolnienie potencjału produkcyjnego z olejowca gwinejskiego, czyli rośliny. z której pozyskuje się tę olej palmowy, doprowadziło do sytuacji, w której nieskrępowany dostęp do niej był na wagę złota. Dlaczego?

Cóż, po pierwsze z powodów ekonomicznych. Przede wszystkim jest tani w produkcji. Do tego cechuje go stabilności w momencie przetwarzania. A jeśli doda się do tego długi okres przydatności, wychodzi na to, że jest produktem idealnym.

No dobrze, ale tak naprawdę, to jak powstaje? Po pierwsze trzeba zauważyć, że jest pochodną drzew palmy olejowej, które zazwyczaj sięgają 20 m wysokości. Konkretnie zaś ich liści, które wyrastają tak, że ich wielkość waha się pomiędzy 3 a 5 metrami. Śmiało można uznać, że są maszyną do produkcji oleju. Chcąc wyobrazić sobie do czego zdolna jest natura wystarczy, zdać sobie sprawę z tego, że z jednego tylko drzewa pozyskuje się jakieś 30 liści w trakcie roku, każdy z nich ma do 3 tyś. owoców. A wyrastanie jednego trwa 5-6 miesięcy. Dojrzała kiść owoców przyjmuje doprawdy solidną wagę, minimalnie waży 5 kg, ale rekordowe drzewa mogą dostarczyć ich aż 30 kg.

Niestety palma olejowca gwinejskiego często atakowana jest przez różnorakie grzyby. Ich występowanie powoduje znaczne starty na plantacjach. Ich rozprzestrzenienie się może pochłonąć nawet 80% owoców. Tzw. lęgniowce odpowiedzialne są za potężne zniszczenia drzew na terenie Ekwadoru. Co jakiś czas obserwuje się także przypadki. w których roślina wypuszcza wyłącznie małe liście. Specjaliści z zakresu botaniki wiążą to z niedoborem boru w olejowcu gwinejskim.

Źródło: Flickr

Najwięksi producenci oleju palmowego– na Azję patrz!

Oficjalne dane mówią o tym, że plantacje tej rośliny zajmują na całym świecie ok. 25 mln hektarów. Największymi producentami oleju palmowego są Indonezja i Malezja. Pierwsze sadzonki rośliny trafiły do Indonezji w końcówce XIX w. Wkrótce zaczęły powstawać duże plantacje i już w l. 30 XX w. zajmowały 100 tyś ha. Zwiększony popyt na olej palmowy doprowadził w l. 70 gwałtownego lasów deszczowych, a po wejściu w XXI w. nastąpiło apogeum tego zjawiska, za czym stał popyt na olej palmowy ze strony producentów biopaliw.

Lasy palmowe na Borneo i Sumatrze w Indonezji, w zasadzie zostały już wycięte. Sumarycznie licząc, było tego jakieś 13 mln hektarów. W przecież w l. 70 zarówno tak, jak one Malezji wykarczowano mnóstwo lasów deszczowych, robiąc miejsce dla nowych plantacji olejowca gwinejskiego. Mało tego, wielokrotnie dochodziło do olbrzymich pożarów, kiedy specjalnie podkładano ogień pod lasy, w celu ich wypalania.

Wielkie plantacje działają na terenie stanu Sabah na wyspie Borneo. Szacuje się, że ¹/⁵ powierzchni upraw tworzą właśnie olejowce, co sprawia, że wytwarza się tu aż 7% dostępnego na rynku oleju palmowego. Władze próbując walczyć o przetrwanie natury, tworzą nowe obszary chronione lasów deszczowych.

W Malezji wiele plantacji palm olejowych działa w stanie Sarawak. Wzrost produkcji na terytorium Malezji wiąże się z przybyciem tam Brytyjczyków. Jako pierwszy na terytorium dzisiejszej Malezji palmy olejowe sprowadził szkocko-angielski duet: William Sime i Henry Darby. Był wówczas 1910 r. Założona przez nich pola uprawne należały do nich do l. 60 XX w. Przejęte przez władze Malezji. Wówczas pieczę nad wszystkimi uprawami przejął krajowy Federalny Urząd ds. Rozwoju Gruntów. Aktualnie jest on uważany za największe przedsiębiorstwo świata działające w tej branży. Poczałkowo pozyskiwano z niej środki lecznicze, produkując z nich preparaty na zaparcia i pobudzające wydalenie moczu. Wkrótce poczęto przyrządzać z niego leki na zapalenie oskrzeli, a także choroby przenoszone droga płciową.

Do Indonezji drzewa palmy olejowej trafiły w 1848 r. kiedy to sprowadzili je tam Holendrzy. Z kolei poletka uprawne na terenie Republiki Konga są obrabiane przez miejscowych w sposób ręczny. Po nazbieraniu owoców i ich ugotowaniu ręcznie wyciskają maksymalną ilość oleju.

Plantacja olejowca gwinejskiego „Mouila” singapurskiej firmy Olam zlokalizowana jest w Gabonie. Zajmuje 557 km² sawanny, jednocześnie zapobiegając całkowitemu wylesienia okolicy.

Źródło: Flickr

Problemy z produkcją

Produkcja wystrzeliła po 2000 r., co związane było z rosnącym zapotrzebowaniem na olej palmowy. Pytanie, w jaki sposób przebiega cały proces produkcyjny, prowadzi do dosyć prostej odpowiedzi. Jego przebieg polega bowiem na umiejętnym wykorzystaniu miąższu i pestek. Warto w tym miejscu wspomnieć, iż z 10 kg kiści owoców pozyskać można ok. 22 kg oleju.

Negatywny wpływ na stan środowiska, jaki wiąże się z branżą oleju palmowego, ma swoje skutki w postaci monitorowania ich funkcjonowania. Godnym uwagi jest fakt, iż proces uprawy i obróbki palmy olejowej znajduje się pod lupą rożnych organizacji międzynarodowych.

Z jednej strony istnienie plantacji olejowca gwinejskiego pozwala znaleźć zatrudnienie wielu ludziom i przyczynia się do sporych zysków państw. Z drugiej strony nagminnie dochodzi do wywłaszczeń terenów uprawnych, co niejednokrotność skutkuje ludzkimi dramatami. Niezmiernie istotny jest także aspekt wykorzystywania na pracowników, z których część albo pracuje na plantacjach nielegalnie, bądź jest wykorzystywana i pracuje ponad siły.

Na czele problemów, jakie wiążą się z uprawą olejowca gwinejskiego, znajduje się jednak wycinanie i wypalanie ogromnych połaci lasów tropikalnych. Pozyskany w ten sposób teren służy utworzeniu nowych poletek upraw.

Sytuacja może jeszcze ulec pogorszeniu z uwagi na nakierowanie chęć szerszego wykorzystania tej rośliny do produkcji biopaliw takich jak: biogaz, biowodór, czy etanol celulozowy. A reperkusje tego mogą być doprawdy katastrofalne. Pozostaje trzymać kciuki na to, by udało połączyć się konieczność zapewniania możliwości wykorzystania z tego niezwykłego surowca, z jak największą dbałością o sytuację pracowników i środowiska naturalnego. ^{1, 2, 3, 4}

Źródła:

^{1, 2, 3, 4} https://en.wikipedia.org/wiki/Elaeis_guineensis

https://en.wikipedia.org/wiki/Elaeis

https://pl.wikipedia.org/wiki/Olejowiec_gwinejski

https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/olejowiec;3950773.html