Wybranie miejsca, w którym można spędzając przyjemny urlop to nie takie hop-siup. Wiadomo, jak to bywa… Zgrać się musi mnóstwo czynników: pogoda, fajny hotel, pyszne jedzenie. Do tego dla chcących głównie odpocząć piękna plaża, zaś dla zwolenników zwiedzania mnóstwo atrakcji turystycznych. Nie dziwota więc, że wakacje na Sardynii cieszą się taką popularnością. A skoro tak to przypatrzmy się stolicy wyspy. Poznajcie atrakcje Cagliari!

Jak to w przypadku innych miast Italii i tutaj wyczuwalny jest ten wyjątkowy nastrój, który chłonąć tu można bez żadnych przeszkód. No bo tak, z ręką na sercu, o co tu można mieć pretensje? O sprzyjający klimat, fantastyczne jedzenie? Odpowiadając na pytanie co zwiedzić w Cagliari, trzeba wskazać, że jest tu mnóstwo ciekawych miejsc, które są na wyciągnięcie ręki.

Cagliari; źródło: Flickr

Dzielnica Castello

Schodząc po schodach, można doznać niemałego zaskoczenia. Załatane byle jak dziury, jakimś szarym wypełniaczem – gipsem czy czymś podobnym – jakby chciały powiedzieć: popatrzcie co nam zrobiono! Przesuwając dalej wzrok, nie jest lepiej. Ubytek na ubytku naznacza fasady, które paradoksalnie mają ciekawie prezentujące się żelazne balustrady. Dalej jest już lepiej; różowy kolor odnowionych kamienic stoi jednak w takiej sprzeczności z poprzednimi, że śmiało można uznać to za definicję ambiwalencji odczuć.

A przecież to najistotniejsza z punktu widzenia turystycznego część sardyńskiego Cagliari. Tutejszy pejzaż zaczął się wykształcać już w XIII w. Niebawem okolice zabezpieczono solidnymi fortyfikacjami. ¹

Castello Cagliari; źródło: Flickr

Tak, Piazza Carlo Alberto, decydowanie ma swój klimat… Zastanawiając się, co zobaczyć w Cagliari zdecydowanie należy uznać, ten adres za ważki. W 1418 r. miasto uznano siedzibą wicekróla Sardynii, a trzy lata później pełniący tę funkcję Bernardo de Cantelles zainaugurował działalność tutejszego parlamentu, podporządkowanego oczywiście królowi Aragonii Alfonsowi V. Z czasem wszystkie struktury polityczne, sądownicze i gospodarcze zajęli aragońscy przedstawiciele, doprowadzając do umocnienia pozycji miejscowego portu i handlu.

Paradoksalnie, ta urzekająca czworokątna przestrzeń nie rożni się wiele od tego, jak wyglądała w czasach średniowiecznych. Centralne miejsce zajmuje pomnik św. Franciszka z Asyżu, zdobiąc placyk od l. 20 XX w. Entuzjastycznie chłonąc wszystkie szczegóły, nasycić można się tu widokiem szlacheckiej rezydencji Asquer, czy neoklasycystycznego pałacu Barrango.

W 455 r. Cagliari najechali Wandalowie, których wyparł stąd Bizantyjczyk Belizariusz, tworząc tu religijną stolicę Sardynii.

A wracając do przeszłości, budzące zazdrość Cagliari po raz kolejny stało się areną walk o panowanie nad miastem, tym razem prowadzonymi między Hiszpanami a pozostałymi na wyspie sardyńskimi rodami. W jej ramach doszło tu do krwawego, ci z pewnością widowiskowego wydarzenia. A było to tak… W 1668 r. celem udanego ataku stał się wicekról Camarassa. Hiszpanie natychmiast schwytali zabójcę, którym był markiz Castel di Cea i pokazowo ścięli w 1671 r. na w miejscu, w którym dziś rozciąga się właśnie Piazza Carlo Alberto. ²

Rzut oka na katedrę

Podchodząc pod południową granicę placu, oczom ukazują się jasne ściany. Wystarczy rzut oka, aby wyzbyć się jakichkolwiek wątpliwości ich przeznaczenia. Gdyby chcieć, najkrócej jak się da, zdefiniować Katedra Najświętszej Marii Panny w Cagliari, wystarczyłoby powiedzieć: a to tak z tymi płaskorzeźbami zdobiącymi ambony przy obu stronach wejścia. Paradoks polega na tym, że te pochodzące z 1160 r. elementy, pierwotnie wykonano w celu wykorzystanie ich w katedrze w Pizie. A dopiero za jakiś czas trafiły tu jako prezent. Całą tę historia skwitować jeszcze można kolejnym elementem. Otóż w trakcie budowy katedry powstała tylko jedna ambona; drugą dodano dopiero w 1600 r., kiedy to podczas odnawiania świątyni rozebrano ją i skonstruowano z niej dwie mniejsze, dodając na nich płaskorzeźby z 16 scenami z życia Jezusa.

Choć pierwsza katedra powstała już w XII w. do dziś ostały się z niej jedynie wsporniki głównego wejścia i dzwonnica. To, co widać na froncie dziś, a więc romańskie zdobienia jest dziełem architektów i budowniczych z 1930 r. Prawą nawę zajmuje kaplica w gotycki i katalońskim stylu, będąca dowodem na zmianę planów budowy, po tym, jak miasto zajęli Aragończycy w 1326 r. Ma imponujące rozmiary: długości 35 m długości, 34 m szerokości i 32 m wysokości. ³

Kilkukrotnie znacząco zmieniano kształt Cattedrale Santa Maria del Castello. W 1617 r. zakończono proces podwyższania części prezbiterium, by umieścić w niej z należytą czcią relikwie męczenników, jakie odkryto w bazyliki San Saturnino. Końcówka l. 60 XVII w. przyniosła rozbudowę bryły i odnowienia starszych elementów, już w barokowych stylu. Tak w nawie głównej pojawiło się więcej przestrzeni, a strop podparto filarami. Wreszcie w 1702 r. zabrano się za fasadę, którą wzniósł Pietro Fossati. Równo dwa wieki później podjęto się jej rozbiórki, wszystko po to, by dotrzeć do jej średniowiecznych elementów. Prace nad nią trwały do poł. l. 20 XX w. ⁴

Katedra Najświętszej Marii Panny w Cagliari; źródło: Wikipedia

Zaglądając śmielej do wnętrza świątyni w stolicy Sardynii, znaleźć można trzy kaplice. Udając się w prawo, czekają:

• kaplica św. Cecylii – najważniejsza ze wszystkich; w stylu piemoncko-barokowym; wypełnia ją płótno ukazujący mistyczne zaślubiny św. Cecylii ze św. Walerianem Pietro. Inny obraz ukazuje Wieczerzę Emaus

• kaplica Matki Bożej Sant’Eusebio – z uwagi na stojący tu posąg Czarnej Madonny, używa się i tego określenia. Paradoksalnie wykonana z drewna i pomalowana, apotem także ozłocona jest XIV w. wytworem weneckiego artysty

• kaplica św. Michała – z rzeźbą patrona ustawionym na ołtarzu z marmuru; XVIII w. skarb otaczają figurowe postacie św. Jana Ewangelistę i proroka Izajasza

Kierując się ku lewej nawie, trzeba być gotowym na kolejne trzy, którymi są:

• kaplica Baptysterium – w neoklasycznej odsłonie, zyskanym w trackie odrestaurowywania jej w 1824 r. Widoczna tu misa z marmuru pochodzi z XVII w., i służyła gromadzeniu w niej wody święconej

• kaplica św. Barbary – jej „ojcem” jest arcybiskup Cagliari; słynie z obrazu ukazującego sprzeciw św. Barbary dotyczący czczenia pogańskich bożków.

• Kaplica Madonny della Mercede – zdobi ją obraz Giacomo Altomonte Madonna i święci Zakonu Miłosiernego i posąg Virgin del Pilar

Naprawdę niepowtarzalne wrażenie odczuwa się tu, kiedy wszystkie żyrandole są zgaszone. Panujący tu wówczas mrok w pierwszym monecie przytłacza, ale nie da się ukryć, że potrafi wyostrzyć zmysły.

Godnym uwagi jest wypełniający kaplicę tryptyk w prawej nawie, stanowiący kopię XV w. obrazu Rogiera van der Weydena „Trittico di Clemente VII”. Oryginał, zamknięty w skarbcu katedralnym, należał pierwotnie do papieża Klemensa VII. W 1527 r. ukradli go żołnierza niemieckiej i hiszpańskiej armii Karola V i przewieźli do Cagliari. Idąc dalej, warto obrać kurs na katedralną kryptę, która urządzono w wydrążonej skale. Posłużyła urządzeniu grobowców słynnych postaci, w tym żony francuskiego króla Ludwika XVIII. ⁵

Najbardziej znane atrakcje Cagliari

Za czasów panowania Rzymian miasto nosiło nazwę Caralis i zamieszkiwało je wówczas ok. 20 tys. ludzi. Ludność czerpała wodę za pomocą akweduktu z położonego 45 km dalej źródła.

Odnalezione przez archeologów ślady świadczą, że okolice były zamieszkane już 3000 lat p.n.e. Na wyspę wpadali Fenicjanie, korzystając z brzegów tutejszej Zatoki Aniołów (Golfo degli Angeli). Uzupełniając niezbędne zapasy, z czasem poczęli anektować tereny leżące na wybrzeżu, tworząc ośrodki handlowe i osady. Tak właśnie w VII w. p.n.e. powstało Cagliari, w którym od samego początku słychać było gwar kupieckich targów o ceny zboża, sera, czy wełny.

Co zwiedzić w Cagliari, by zatrzymać w pamięci istotę samego miasta? Bezsprzecznie Piazza Palazzo (pl. Pałacowy), przy którym stoi świątynia. Warto wiedzieć, że wykształcił się po tym, jak postanowiono stad usunąć ruiny zabudowań zamienianych w zgliszcza podczas bombardowań w czasie II wojny światowej. Ciągnący się przez niemal całą jego długość Palazzo Regio (Pałac Królewski) dziś pełni rolę siedziby prefektury. Szeroko otwarte brązowe okiennice i gustowne, żeliwne balustrady wywołują dokładnie te odczucie, które powinny. Powagi, dumy, wręcz pewnej doniosłości. Wpatrując się w szare ściany, można spróbować sobie wyobrazić, jak to w 1337 r. miejsce zaczęło być używane przez wicekróla Sardynii jako rezydencja. Stąd też miejscowi często nazywają go Palazzo Viceregio. Budowano go aż cztery wieki, kończąc w XVIII. Gdy postanowiono wznieść nową, okazałą nieruchomość postawiono niesamowite schody, a ściany wypełniono alegorycznymi freskami. ⁶

Palazzo Regio Cagliari; źródło: Flickr

Rzucając się w wir zwiedzania, chcąc chłonąć atrakcje Cagliari, można także zajrzeć, znacznie skromniejszy, choć położony po sąsiedzku, Piazza Independenta (Plac Niepodległości). W dawnych murach stojącego tu gmachu, wybijano w XV w. monety.

Wczasy na Sardynii, szczególnie te, których motywem przewodnim jest eksploracja najważniejszych miejsc, nie byłyby pełne bez stojącej tutaj Wieża św. Pankracego. Kto jednak chwyci się kurczono myśli typu: a tam, po prostu to kolejna wieża, powinien najpierw zerknąć na nią, jako wyróżnik okolicy. De facto stanowi bowiem wielką twierdzę z dwiema wieżami, zbudowanymi przez okupujące w XV w. miasto władze Pizy. Mało tego, choć minęło od tego tyle lat, Torre di San Pancrazio do dziś pozostaje najwyższą wieżą w Cagliari! Wysoka na 36 m konstrukcja to dzieło Giovanniego Capuli, które 1305 r. Chroniąca miejscowych przed drapieżnymi wojskami z Genui, a także zapuszczających się tu Maurów. Historia potoczyła się tak, że później stanowiła ono punkt trzymania osadzonych. W 1906 r. po dokonaniu jej modyfikacji ostatecznie przywrócono jej pierwotny wygląd, który utraciła w trakcie kolejnych prac. ⁷

W XIV w. upadek republiki Pizy skutkował objęciem władzy w Cagliari przez Aragończyków. Dotychczasowi notable musieli opuścić swe mieszkania na terenie zamku, a w ich miejsc sprowadzili się nowi arystokraci, którzy wprowadzili nowe rządy.

Co zobaczyć w Cagliari, by poznać historie miasta?

O tym, że mające 85,4 km² Cagliari, podobnie jak i cała Sardynia, jest wdzięcznym rejonem do odkrywania sekretów historii, wiadomo nie od dziś. Podejmowane przez szereg lat starania zaowocowały zebraniem całkiem pokaźniej liczny artefaktów. Tak powstała koncepcja urządzenia przestrzeni, znanej dziś jako Cittadella dei Musei – Cytadela Muzeów.

Otwierający się za miejscem zajmowanym przez Wieżę św. Pankracego kompleks od 1825 r. zdobi Piazza Arsenale. Ważnym aspektem jest to, że wzniesiony na polecenie wicekróla Sardynii Karola Feliksa, zajęła miejsce zgliszcz twierdzy zbudowanej rękami Piemontczyków. A jeszcze wcześniej, bo w dalekiej starożytności ulokowano tu wielkie zbiorniki na wodę. Niefartowna przeszłość sprawiła, że zbombardowana w okresie II wojny światowej, wymagała odbudowania.

Kompleks składający się dziś z czterech placówek muzealnych jest dziełem Pietro Gazzoliego i Libero Cecchiniego, który nadali mu renesansowych cech, widocznych w portalu. Dziś obiekt mieści także sale uniwersyteckie. ⁸

Museo Archeologico Nazionale to bezsprzecznie najpopularniejsza i najbogatsza z placówek muzealnych na całej Sardynii. Mieści się w tym fantastycznym kompleksie od 1993 r., ukazując przekrój historii wyspy, prezentowany w usystematyzowanym porządku, wyznaczonym kolejnymi piętrami.

I nawet jeśli wybieracze ofertę typu: Sardynia last minute, warto postarać się, by w ramach urlopowego wypoczynku tu zajrzeć. W pełnej krasie ujrzeć tu można choćby przedmioty sięgające neolitu. Wśród pochodzącego sprzed 6000 r. p.n.e. okresu znaleźć można naczynia, obsydianowe narzędzia, posągi kobiet ukazujących dawny kanon piękną oparty na krągłościach. Są tu także figurki wykonane metoda oparta na kapaniu wosku ukazujące łuczników, wodzów poszczególnych plemion oraz pasterzy w trackie składania ofiar ze zwierząt. Są także kształtne łodzie. Niektóre z elementów odnaleziono w starożytnych grobowcach. Wystawa zawiera także odnalezioną na wybrzeżu Sardynii fenicką i etruską ceramikę – wazy, półmiski i puchary.

A turyści znaleźć tu mogą także kartagiński naszyjnik odnaleziony w Olbii, wykonany z wielkich paciorków w kształcie ludzkich i zwierzęcych twarzy. Z Olbii pochodzi też obleczona w szatę postać dziewczyny wyrzeźbiona w korze jałowca oraz maski z terakoty, którym Kartagińczycy nadawali znaczeń z pogranicza magii. Czasy rzymskie ukazuję szklane wazy i butelki w których przechowywano wino oraz ceramikę obecną w domach majętnych mieszkańców. Jest także sala poświęcona rękodziełu z wczesnych czasów chrześcijańskich i średniowiecza z metalowymi dzbanami, kadzielnicami, dzbanami, glinianymi lampami oliwnymi, które przywieźli ze sobą afrykańscy kupcy. ⁹

Muzeum Archeologiczne w Cagliari; źródło: Wikipedia

Wielokrotnie zdarzało się, że ktoś przybywał tutaj tylko by odpocząć. Naładować baterię, zaczerpnąć głębszego oddechu i tyle. A przecież plaże, to nie wszystko, co ma do zaoferowania Sardynia. Wakacje, zwłaszcza te spędzane pożytecznie, mogą przecież wiele nauczyć. Co zwiedzić w Cagliari, by poszerzać horyzonty? Z pewnością Miejskie Muzeum Sztuki Syjamskiej im. Stefano Cardu (Museo d’Arte Orientale Stefano Cardu). Wypada tylko winszować założycielowi, go kolekcja przekazana przez Stefano Cardu, który w XIX w. wizytował dwór króla Tajlandii, jest doprawdy bogata. Rzeczony jegomość stał za powstaniem wielu ważnych zabudowań w Bangkoku, by wspomnieć tylko Pałac Księcia Chaturonratsami, Królewskie Kolegium Wojskowe, czy szykowny Hotel l’Oriental, którego gośćmi byli głównie zagraniczni dyplomaci. Perełkami otwartego tu w 1918 r. muzeum są więc XI w. chińskie i tajskie działa sztuki. Komu takie walory trafiają w gusta, będzie z pewnością zadowolony. ¹⁰

Placówka jest pod tym względem całkowicie unikalnym miejscem wystaw wywodzącej się z Birmy sztuki buddyjskiej w formie wiekowych manuskryptów, wazonów i rzeź z brązu. Cenne egzemplarze stanowią także przedmioty z kości słoniowej, czy porcelany z dynastii Ming. ¹¹

Lekko opadająca Via Ubaldo Badas, zakręca w lewo. Odprowadzające turystów efektowne mury, w czasie dobrej pogody skrzą się w promieniach słońca. Tuż przed kolejnym zakrętem w prawo, który śmiało można porównać kształtem do agrafki, stoi kolejny z częstych celów podróżników. Mostra di Cere Anatomiche znany jest z tego, że wypełniają go realistyczne modele anatomiczne. Mistrzowska odlane z wosku w 1803 r. stanowią okazałą kolekcję składającą się z 23 dzieł prof. Clemente Susiniego. Bezsprzecznie, stanowi ona oznakę jednego z najbogatszych, a zarazem najsłynniejszych wystaw tego typu. W rezultacie częstokroć trafiała, w ramach wypożyczenia, na przeróżne wystawy czasowe do podobnych placówek z rożnych części świata. ¹²

Mostra di Cere Anatomiche – Muzeum anatomiczne Cagliari; źródło: Cagliari

A to nie wszystko, czym szczyci się ten adres w Cagliari. Co zobaczyć tu można jeszcze? Jakby ktoś nie wiedział, sporą część kompleksu zajmuje Pinacoteca Nazionale (Narodowa Galeria Sztuki). Na niebywale oryginalne komponenty składają się między innymi XIX w. zdobione części ołtarzowe – retabule, pochodzące jeszcze z okresu bytności Aragończyków. Te oryginalne, wykonane z drewna, stiuku marmuru bądź metali części ołtarzowe ozdobiono płaskorzeźbami i malowidłami. Znamienne, a i podkreślające wagę bogactwa Cagliari jest to, ze większość ze zgromadzonych tu dział wywodzi się z wnętrz miejscowego kościoła San Francisco. Spośród zgromadzonych eksponatów wyróżnia się zwłaszcza „Retabolo della Porziuncola” z 1492 r. autorstwa Mistrza z Castelsardo. Prócz tego sporo tu obrazów z okresu XV i XVIII w., wyhaftowanych materiałów, złotej i srebrnej biżuterii, ceramiki tworzonej rekami Arabów i Hiszpanów, a także mnóstwa okazów borni, począwszy od szabli i noży, po broń palną XVIII-XIX w. ¹³

W 704 r. chrapkę na wyspę zaczęli mieć muzułmańscy Maurowie, którzy dopięli swego, zajmując Cagliari w 733 r. Odtąd przez trzy wieki stało się jakby oderwane od reszty świata. Sytuację zmieniło dopiero przybycie na wyspę zakonników – benedyktynów i członków zgromadzania pod wezwaniem św. Wiktora.

Cagliari – co zwiedzić muszą miłośnicy historii

Wielowątkowa opowieść o tym mieście zamieszkanym przez 149,8 tys. ludzi nie może się obyć bez ponownego odwołania się do pewnej ważnej persony. Wspomniany już tu Giovanni Capula, usiadł bowiem niegdyś nad planami kolejnej z wielkich budowli. Patrząc na jego bezprecedensową Torre dell’Elefante (Wieżę Słoniową), do której powstania użyto białego wapienia, trzeba przyznać, że sprostał swemu zadaniu. Kiedy dwie dekady później zaczęła pełnić funkcje mieszkalne dla urzędników i pomieszczeń magazynowych dla różnych towarów, nikomu do głowy nie przyszło, że jej zastosowanie zmieni się aż tak bardzo. Tymczasem urządzono tu… więzienie. Stanowiąca jedna z większych atrakcji Cagliari wieża, sięgająca 31 m słynie z niedużego słonia z marmuru zdobiącego 10 m podwyższenia, a mającego przynosić szczęście mieszkańcom miasta. ¹⁴

Uciekająca w dół ulica, odsłania kolejną ze swoich tajemnic. Nim jednak o niej warto by głośno wybrzmiało to, jaki widok rozciąga się drogi. A doprawdy jest obłędny! Położone niżej części miasta, kończące się wreszcie morskim brzegiem skutecznie potania odciągnąć uwagę od tego, co ma się przy samym nosie. Zatoka i laguna, wraz z położoną niżej dzielnicę Stampace wygląda wprost zjawiskowo!

Wracając do obchodu miasta, tutejszy Bastione Santa Croce (Bastion św. Krzyża) to jeden z bardziej interesujących punktów Cagliari. Tylko wyobraźcie sobie przechadzających się tu i rozmawiających ze sobą Żydów. Dzielnica La Giudaria stanowiła ich miejsce zamieszkania i życia przez długi okres. Swoista reorientacja nastąpiła w 1492 r., kiedy to Ferdynand Aragoński i Izabela Kastylijska wydali rozkaz pozbycia się żydowskiej społeczności z podległego im imperium. ¹⁵

Kremowe ściany, z orzeźwiającymi je ciemniejszymi okiennicami, rozłożone parasole tutejszych ristorante. No i te wspaniała sceneria, widoczna z każdego miejsca Cagliari. Stolica Sardynii, pełna takich rejonów. Odwracając się o 180 stopni na jednym z nich i z łatwością pokonując siedem stopni szerokich schodów, ułożonych z podobnych kamieni zajrzeć można do kościoła Santa Croce. Cóż, wypada tylko winszować tak niebanalnej przeszłości, jaka posiada. Beneficjantami jego powstania początkowo byli Żydzi. Jednak w 1611 r. przekształcono go z synagogi w katolicką świątynię. Zaanektowany na Basilica di Santa Croce, w 1564 r. trafiła do sprowadzonych do miasta jezuitów. A to zaowocowało zmianami…

Powiększony i odświeżony kościół w l. 70 XVIII w., po wygnaniu jezuitów trafił w ręce państwa. Tak, król Wiktor Emanuel nadał mu status bazyliki. Walki w ramach II wojny światowej ściągnęły na kościół spore problemy. Zniszczenia udało się jednak naprawić. Niemniej świątynia pozostawała później w zamknięciu przez ok. dwie dekady. Wreszcie po żmudnych pracach konserwatorskich, skutkujących odnowieniem ścian i przywróceniem do świetności ołtarzy z marmuru oraz ambony, kościół zyskał nowe życie. ¹⁶

Cagliari – niezwykła stolica Sardynii

Przyglądając się z bliska Palazzo di Citta, czyli dawnemu miejskiemu ratuszowi nie sposób wyjść z podziwu dla jego fasady. Tworząc listę tego, co zwiedzić w Cagliari nie można go pominąć. Różowa ściana z białymi oknami i mnóstwem zdobień zyskała nowy blask, po tym, jak w XVIII w. postanowiono odbudować na nowo fasadę. Nie bez przyczyny, gdyż w jego wnętrzach obradował niegdyś parlament Sardynii.

Wypełniający górne piętro Piazza Palazzo słynie z przeróżnych wystaw, których elementami są przedmioty z ceramiki, sztuka sakralna czy wreszcie kolekcja etnograficzna. Kiedy mający korzenie w 1331 r. gmach, powstały na zlecenie władz aragońskich, zaczął nosić ślady zużycia, w XVIII w. nieprzytępiony do szeroko zakrojonych prac, które w efekcie nadały mi barokowego szyku. Wpatrując się w fasadę widać marmurową płytę z napisem wspominającym wizytę cesarza Karola V. A wyrazem przywiązania do miasta, jest widoczny na ścianie herb Cagliari. ¹⁷

Palazzo di Citta Cagliari; źródło: Wikipedia

Wszyscy, którzy uwielbiają turystykę na tak i odwiedzają miejsca, które może nie znajdują się na pieszych kartkach przewodników, muszą się wybrać na spacer po Via Lamarmora. No dobrze, nie będzie to długi spacer. Ba, może nawet nie jakoś spektakularnie przyjemny, jeśli spotka się tu akurat wiele osób. Wąziutka droga przyciąga jednak jakimś specyficznym magnetyzmem. Podsycanym możliwością wejścia do działających tu antykwariatów i warsztatów rzemieślniczych. Zdajecie sobie sprawę, że dawniej partery tutejszych zabudowań służyły stajniom i składom towarowym majętnych mieszkańców miasta?

Zmieniające się Cagliari, niejednokrotnie musiało porzucić swa historie na rzecz wejścia w nowe czasy. Różowy gmach Teatro Civico stał się jednym z obiektów, które – właśnie w ramach parcia naprzód – ozdobiły jedną z miejskich arterii, konkretnie Via Mario de Candia. Tak stary, wzniesiony jeszcze z drewna, gmach miał otrzymać nową formułę architektoniczną. Wynajęty do tego w 1831 r. architekt, jednak zmarł. Poszukiwania nowego specjalisty zaowocowały najęciem do pracy Gaetano Cimt. Tak w 1835 r. na placu budowy ponownie zrobiło się głośno. Teatr otrzymał neoklasycystyczną formę teatr i otwarł swe podwoje przed żądnymi kultury mieszkańcami w specjalnym dniu. No bo czyż można sobie wyobrazić lepszy dzień niż kolejna rocznica urodzin Carlo Alberto przypadająca na 2 października 1836 r. roku, z okazji urodzin króla.

Dziś wpatrując się w tę bryłę, można mieć mieszane uczucia. Jest ładna owszem. Ale jednocześnie jakaś taka, mdła… O ile jeszcze można zrozumieć ten łososiowy kolor, to jednak ewidentnie brakuje tu jakiegoś mocniejszego akcentu. I nawet zdobiące go białe figury tego nie zmienią. No jest mdły i tyle…

Kiedy stolica Sardynii doświadczyła zrzutu, mających niszczycielska moc, bomb 26 lutego 1943 r. nie oparła się im także i ta okolica. Teatr zmienił się w zgliszcza, pozostawiając za sobą jedynie wspomnienie po niezwykle bogatych zdobieniach. Teatr długo pozostawał nieczynny, jednak ostatecznie wróci na kulturalną mapę Cagliari. ¹⁸

Stojący vis-a-vis Bastione di San Remy, dokładnie przy Piacca Constiticione, nieopodal Viaw pełni uosabia ducha Cagilari. Monumentalny, a zarazem piękny, powstał w celu zapewnienia obrony zamku od strony południowej.

Gdyby zasięgnąć języka u miejscowych, każdy powtórzy to samo: za jego stworzeniem stoi postać barona die San Remy, który w XVIII w., został pierwszym wicekrólem Sardynii, obejmującym rządy po okresie hiszpańskiego panowania nad wyspą. Już pierwszy rzut oka ukazuje prowadzące do środka okazałe schody z 1902 r. Ale to, co dla turystów, spędzających wczasy na Sardynii i przy okazji poznających miasto, najważniejsze to to, że nad tarasem bastionu góruje Palazzo Boyl z 1840 r., który zbudowano na ruinach Orlej Wieży (Torre dell’Aquila) – jednej z czterech takowych, które otaczały te obronną konstrukcję.

Co jeszcze warto wiedzieć? Ano to, że prace prowadzone przez Giuseppe Costę i Fulgenzio Setti, prace pozwoliły wcielić w życie nakreślony przez architekta Gaetano Cimę w poł. XIX stulecie. W oczy rzucają się tu jaśniejące kolumny, zdobione Koryckimi motywami. Schodami warto przejść się na Umberto I, tworzący fenomenalny punkt widokowy ma okocę. Jak wiele włoskich zabytków i ten trzeba było z pietyzmem odbudowywać, po II wojnie światowej. Mistrzowsko wykonana robota pozwoliła urządzić tu efektowną salę, w której organizowano przeróżne, ważne w dziejach miasta imprezy. ¹⁹

Bastione di Saint Remy; źródło: Wikipedia

Co zobaczyć w Cagliari? Ciekawe muzea!

Kolejna wąska uliczka i kolejny symboliczny dla miasta element. Parkujące pod ścianą samochody, zostawiające ledwie cieniutką strużkę drogi, to bodaj jeden z włoskich widoków, na jaki jest się tu skazanym na zawsze. Via Universita zaprasza w soje objęcie jednak czymś jeszcze. Małymi kawiarniami, w której można napis się tradycyjnej caffè.

Jak można się domyślać po nazwie uliczki, to nie one są tu motywem przewodnim Uniwersytet w Cagliari to dosyć stara instytucja naukowa, powstał już w 1606 r. Dziś jego rektorat i uczelniana biblioteka znajduje się w dawnej siedzibie Seminarium Trydenckiego.

To, co widać tutaj, czyli gmach Universita wzniesiono w 1770 r. na rozkaz samego króla Wiktora Emanuela. Wchodząc do środka, można zatopić się w Collezione Sarda Luigi Palloni, czyli wystawy składającej się z 206 map Sardynii powstałych w XVI w. Mieci też 54 obrazy miejscowych artystów, ryciny i rysunki XIX w. strojów sardyńskich i dywanów.

Ale nie tylko, bo uczelnia słynie z zorganizowanych w jej obrębie dwóch muzeów: w Muzeum Geologicznym i Paleontologicznym (Museo di Geologia e Paleontologia S. Lovisato) oraz Muzeum Mineralogi (Museo di Minralogia), zlokalizowanych przy Via Trentino 51 w budynku Wydziału Nauk o Ziemi.

Apologeci utrzymywania tego typu placówek, wskazują na jeszcze jeden czynnik, dla który dowodzi słuszności działania takich placówek, Historycznym elementem jest stojący tu też posąg z epoki starożytnej, w formie togi. Mieści się tu także przepiękna sala biblioteki i kaplica, której sklepienie pokrywają freski. ²⁰

Uniwersytet w Cagliari; źródło: Wikipedia

Warto zajrzeć do atrium rektoratu, które wypełniają cztery odlane z brązu w 1964 r., robiące wrażenie posągi. Nadano im szczególnych cech, przez co de facto są alegorią:

• filozofii
• prawa
• medycyny
• nauki i techniki ²¹

Cagliari na zielono

Szczególnym miejscem, które stanowią szczególne atrakcje Cagliari są miejsca, czerpiące swoją popularność z racji oferowania kontaktu z naturą. A już zwłaszcza ogrody botaniczne. Nawet jeśli decydujecie się na opcję Sardynia last minute, to po przybyciu tutaj musicie wziąć na celownik Orto Botanico. Ze wspinanym uniwersytetem wiele go łączy; przede wszystkim to, że został on założony właśnie przez jego władze w 1858 r. Odwiedzając go można bardzo przyjemnie spędzić czas. Także dlatego, że całość podzielono wedle okazów reprezentujących trzy strefy klimatyczne:

• śródziemnomorską
• tropikalną
• pustynno-skalistą

Ogród, prócz okazowe szczyci się również sadzawką z czasów kartagińskich, kamieniołomem wykorzystywanym przez Kartagińczyków i Rzymian, resztkami akweduktu oraz amfiteatrem.

Wielu ludzi którzy byli już w stolicy Sardynii pytanych, co zwiedzić w Cagliari. Wskazuję na tę potężną zieloną przestrzeń, poprzecinaną alejkami/także dlatego, że w gorące dni może dać sporą ulgę. Dodając do tego uspokajającą zieleń, pozwala zerknąć na palmy będące najstarszymi okazami ogrodu oraz las stworzony ze śródziemnomorskich gatunków drzew i krzewów. Zwolennicy zielarstwa także mogą poczuć się docenieni; zgromadzono tu pokaźną kolekcję próchnicznych roślin leczniczych.

A wracając do przeszłości… Pomysł urządzenia Ogrodów Botanicznych, w formie trapezu sięga 1820 r. Początkowo zajmowali się nim jezuici, aczkolwiek później trafiał w ręce miejscowych możnych rodów. Wreszcie postanowiono wszystko usystematyzować, czym w 1864 r. zajął się Patrizio Gennari. Jego pomysł osadzał się na stworzeniu symetrycznie rozciągających się trawników i fontann, zajmujących w całości pow 51 tys. m². ^{22, 23}

Wypełniający teren tuż za ogrodem dawny amfiteatr z czasów rzymskich, w którym mogło się pomieścić 10 tys. widzów to działo spektakularnie. I z pewnością musi znaleźć się na liście co zobaczyć w Cagliari. Mieszcząca się na Via Sant’Ignazio da Laconi to bowiem przestrzeń, która powstała po misternym wykuciu go w wapiennej skale.

Wyobrażając sobie toczone tu przez gladiatorów pojedynki i starcia rozwścieczonych zwierząt można magicznie przenieść się okres starożytny. Uprzywilejowani członkowie z pasją oglądali krwawe występy z lóż na podwyższeniu, od czasu jego postawienia na przełomie I i II w. Kiedy w Imperium odstąpiono od organizowania walk, amfiteatr w Cagliari zionął pustą. W efekcie w średniowieczu, potrzebujący surowca, wywozili stąd potężne bryły kamieni, tworząc z nich mury obronne. Aktualnie dzięki zamontowaniu tu konstrukcji, służy organizowaniu koncertów. ²⁴

Zagłębiając się w historię okolicy, nie da się uciec od rzymskiej dominacji. Nadszedł 238 r. p.n.e., kiedy do miasta przybyli Rzymianie, co dało impuls do rozwoju osady. Ale upadek cesarstwa okazał się dość ostrym hamulcem. Paradoksalnie ma to jednak swoje zalety; nienaznaczone żadnymi podbojami Cagliari do dziś pyszni się oryginalnymi śladami dawnej epoki, które udało się odkopać archeologom. Wśród nich choćby kompleks mieszkalny lokalnego muzyka z I w. p.n.e. – Villa di Tigiello; Anfitratro Romano z II w., czy wypełniające dziś podziemia kościoła Sant Eulalia starożytne mury.

Zacieśnienie relacji handlowych z Francją, Genuą i Pizą wpłynęło na rozwój miasta. Do czasu… Leżące dziś w granicach Włoch miasta podporządkowały sobie bowiem mieszkańców Cagliari na czele. Miasto zaczęło rozkwitać, zbudowano m.in. katedrę i nowe baszty zamkowe.

Tajemnice Chiesa di San Michele

Komu mało szukania w tym włoskim mieście przejmujących widoków, z pomocą przychodzą kolejne ściany. Dodatkowo, jeśli by więc dalej szukać historii, która podkreślałaby niezwykle bogatą przeszłość Cagliari, to Chiesa di San Michele stanowi idealną szansę. No bo tak…

Nie dość, że zbudowano tu ładny barokowy kościół, to jeszcze otoczono go zabudowaniami tworzącymi coś na wzór rezydencji, w której żyli na co dzień odbywający nowicjat jezuici. Kiedy w 1674 r. stuleciu zabrano się za przebudowę, otrzymanego w spadku gmachu, z miejsca postanowiono także postawić nowy kościół. Najpierw jednak sześć lat później, stanęła tu kaplica. W 1697 r. ukończono trwające dekadę prace nad nowym kościołem, przynajmniej w surowej formie, otwierając na wiernych, fasadę odsłonięto bowiem w 1705 r, a ołtarz i figury św. Michała umieszczono tu w 1707 r.

Mimo iż nabożeństwa sprawowano tu od lat, oficjalnej konsekracji dokonano dopiero w 1738 r., o czym dowiedzieć się można spoglądając na przymocowaną do ściany tablicę po prawej stronie wejścia. Pełen zdobień gmach z którego przezierają także elementy rokoko, z czasem zaczął pełnić rolę lecznicy dla żołnierzy, po tym, jak pożegnano się tu z jezuitami.

Chiesa di San Michele Cagliari; źródło: Wikipedia

Wchodząc do środka, nie można się nie zachwycać. Roi się tu od kamiennych rzeźbień, fresków czy marmurów z polichromią. Jakby tego było mało ściany zdobi kilkadziesiąt obrazów, na których widać m.in. postać św. Ignacego Loyoli, Franciszka Ksawerego, słynnego Franciszka Borgii, a nawet naszego św. Stanisława Kostki. Krocząc przez Kościół po lewej stronie zerknąć można na zdobioną marmurem ambonę i wejść do ośmiu bocznych kaplic.

To, co najwolniejsze dla wierzących, czyli ołtarz główny pochodzi z 1707 r. Nad nim widać mająca niemal 2 m wysokości drewnianą figurę św. patrona – Michała Archanioła, którą pozłocono. Towarzyszą mu posagi św. Józefa i św. Anny. ²⁵

Połowa XIX w. przyniosła mieszkańcom Cagliari lada kłopoty. Panujący głód i epidemie doprowadziły do ostrych zamieszek, nierzadko kończący się krwawymi jatkami. Paradoksalne wniesione wówczas budowle nadały miastu nieco innego oblicza. Nadany miastu wcześniej typowo wojskowy sznyt zaczął ustępować miejsca nowym budynkom, a zburzenie rzymskich murów obronnych otaczających dzielnice Villanova sprawiło, że miasto się rozrosło.

Wzgórza Cagliari – stolicy Sardynii

Uwielbiający naturę, nie muszą długo dumać nad tym co zobaczyć w Cagliari. Tu bowiem, jak w soczewce, skupia się wszystko to, za co turyści uwielbiają włoski kierunek i dlaczego taką popularnością cieszy się sama Sardynia. Wakacje w Cagliari warto poświecić można także na to, by zajrzeć na Monte Urpinu. Gigantyczny teren, zajmujący wzgórze sięgające 100 m n.p.m. oddziela wschodnią część miasta od bagien Molentargius, tworząc okazały, zadrzewiony park.

Wczuwając się w klimat natury, warto tu też położyć nacisk na zapoznanie się z jego genezą. A ta nierozwalanie łączy się z zainicjowaniem samego pomysłu przez miejskie. Swego rodzaju paradoksem jest to, że były to czasy, kiedy nad Włochami unosiło się odium faszyzmu.

Zieleniec rozciągający się na terenie 0,35 km² uwodzi wspaniałymi widokami. Nic dziwnego, że od dawien dawna kojarzona jest jako przyrodnicza enklawa w tego włoskiego miasta. Roi się tu od sosen, pośród których swobodnie żyją sobie lisy.

Park na posłużył nawet do skonstruowania tutaj pod ziemią magazynów paliwa, kilkadziesiąt wielkich zbiorników, za pośrednictwem rurociągu, połączono nawet z portem. ²⁶

Obchodząc dzielnicę Monte Urpinu, znaleźć można nieczynny już kościół Aragoński, którego wierni doczekali na przełomie XVII i XVIII stulecia. A wszystko dzięki baronowi Giovanniemu Sanjustcie, który wpadł na pomysł wzniesienia go na miejscu, w którym Bizantyjczycy mieli swoją świątynią, I tu nie obyło się jednak bez konieczności odbudowania go po II wojnę światowej. Niewielkich rozmiarów kościółek przykrywa kopuła w bizantyjskim stylu, na której umieszczono elementy ceramiki. Jak zresztą całość prezentują się okazale, co zawdzięczamy sporemu rematowi, jaki zafundowano budynkowi. ²⁷

Parco di Monte Urpinu Cagliari; źródło: Flickr

Godnym uwagi turystów jest także inne z miejskich wzgórz, pełniące role atrakcji Cagliari – Colle di San Michele. Wznoszące się na 120 m n.p.m. swego czasu posłużyło budowie klasztoru. Kiedy u progu XIV w. go rozebrano, mnisi wykorzystali miejsce do zbudowania klasztoru pw. Michała Archanioła. ²⁸

Okres XIII stulecia przyniosła radykalną zmianę, jeśli chodzi o to wzgórze stolicy Sardynii To wypełnił bowiem nazwany tak samo zamek, mający w przeszłości funkcje obronne. Po powstaniu, od 1350 r. swą rezydencję urządziła tu familia Carroz wodząca się z hiszpańskiego, szlacheckiego rodu. Zapewnienie względnego bezpieczeństwa zagwarantowało wzniesienie trzech wież. Opuściwszy go, w 1511 r. skazali go na niebyt. W trudnym okresie wypełnionym panosząca się epidemią dżumy w poł. XVII w. urządzono dla zakażonych szpital. Kiedy nad Cagliari nadciągnęło niebezpieczeństwo ze strony Francji, ruszono z pracami mającymi ponownie nadać mu obronnych charakter. Po wybuchu II wojny światowej wnętrza zajęli przedstawiciele włoskiej marynarki wojennej. ²⁹

Cóż, to by było na tyle, jeśli chodzi o wizytę w Cagliari. Trzeba przyznać niewymownie ciekawym i inspirującym mieście. Z jednej strony mającym w sobie coś niezwykłego, z drugiej chyba jednak nienadającym się dla tych, którzy wolą leniwie spędzać czas. Ale z tym, już każdy sam musi sobie poradzić…

Wolisz klimaty Północy. Sprawdź co warto zobaczyć na Gotlandii.

¹ https://it.wikipedia.org/wiki/Castello_(Cagliari)

² https://it.wikipedia.org/wiki/Piazza_Carlo_Alberto_(Cagliari)

³ https://www.sardegnaturismo.it/it/esplora/duomo-di-cagliari

⁴ http://www.sardegnacultura.it/j/v/253?v=2&c=2488&t=1&s=18332

⁵ https://it.wikipedia.org/wiki/Cattedrale_di_Santa_Maria_(Cagliari)

⁶ https://it.wikipedia.org/wiki/Palazzo_Regio_(Cagliari)

⁷ https://it.wikipedia.org/wiki/Torre_di_San_Pancrazio_(Cagliari)

⁸ https://it.wikipedia.org/wiki/Cittadella_dei_musei

⁹ https://www.traccedisardegna.it/storia-e-cultura/museo-archeologico-nazionale-di-cagliari

¹⁰ https://sistemamuseale.museicivicicagliari.it/museo-darte-siamese/

¹¹ https://it.wikipedia.org/wiki/Museo_civico_d%27arte_siamese_Stefano_Cardu

¹² https://cagliariturismo.comune.cagliari.it/

¹³ https://it.wikipedia.org/wiki/Pinacoteca_nazionale_(Cagliari)

¹⁴ https://it.wikipedia.org/wiki/Torre_dell%27Elefante

¹⁵ https://www.cagliariturismo.it/it/luoghi/i-luoghi-della-storia-316/monumenti-80/bastione-di-santa-croce-277

¹⁶ https://it.wikipedia.org/wiki/Basilica_di_Santa_Croce_(Cagliari)

¹⁷ https://it.wikipedia.org/wiki/Ex_Palazzo_di_Citt%C3%A0

¹⁸ https://it.wikipedia.org/wiki/Teatro_Civico_(Cagliari)

¹⁹ https://www.sardegnaturismo.it/it/esplora/bastione-saint-remy

²⁰ https://it.wikipedia.org/wiki/Palazzo_dell%27Universit%C3%A0_(Cagliari)

²¹ http://ustat.miur.it/dati/didattica/italia/atenei-statali/cagliari

²² https://www.sardegnaturismo.it/en/explore/botanical-garden-orto-botanico

²³ http://www.ortobotanicoitalia.it/sardegna/cagliari/

²⁴ https://it.wikipedia.org/wiki/Anfiteatro_romano_di_Cagliari

²⁵ https://it.wikipedia.org/wiki/Chiesa_di_San_Michele_(Cagliari)

²⁶ https://it.wikipedia.org/wiki/Parco_di_Monte_Urpinu

²⁷ https://it.wikipedia.org/wiki/Chiesa_Aragonese

²⁸ https://www.cagliariturismo.it/it/luoghi/i-luoghi-della-natura-318/colli-226/colle-di-san-michele-58

²⁹ https://it.wikipedia.org/wiki/Castello_di_San_Michele_(Cagliari)