Jeśli pomyśleć o afrykańskim Malawi stwierdzić można, iż nie potrafi się ono jakoś przebić do mainstreamowych mediów. Relacje z pobytu w tym kraju nie trafiają na strony najpoczytniejszych gazet i magazynów podróżniczych, nie mówić o przybliżających bliżej owe tereny produkcjach filmowych. Tymczasem tutejsze główne miasto Malawi – Blantyre uważane jest za kulturalny skarb z uwagi na swe dziedzictwo, co w połączeniu z rolą gospodarczego i turystycznego hegemona sprawia, że jest najczęściej odwiedzanym miejscem w tym kraju.
Ale jak może być inaczej skoro stanowi ono jeden z najstarszych ośrodków miejskich tej części Afryki. Tajemnic historii tego, drugiego co do wielkości ośrodka miejskiego Malawi, z zamieszkanego przez ponad 800 tyś mieszkańców doświadczyć można zerkając na wiele z zabytkowych, tworzonych przez kolonizatorów gmachów. Niestety wiele z takich imponujących zabudowań w Blantyre zostało już dawno zburzonych…
Co zobaczyć w Blantyre?
Te, które ocalały są do dziś perełkami tego miasta Malawi. Wystarczy wspomnieć choćby stary ratusz czy Dom Mandala, który dziś nosi miano najstarszego zabudowania w europejskim stylu w mieście! Historia Mandala House rozpoczęła się w 1882 r., kiedy w celu zapewnienia miejsca rozrywki zarządzającym firmą „Mandala Trading Company” ruszono z budową ścian efektownej rezydencji.
Tworząc go wykorzystano jako budulec cegłę, błoto i… suszoną na afrykańskim słońcu trawę. Po powstaniu służył europejskim osadnikom w trakcie konfliktów zbrojnych jako ufortyfikowany dziedziniec.
Do dziś ów, specyficzny kolonialny styl, podkreśla weranda. Ale nie tylko, gdyż przecież wiele takich konstrukcji wzbogacanych było ładnymi ogrodami, z którego latami korzystali mieszkańcy. Ale kolonializm upadł. Przez lata przebywający w domu cieszyć się mogli ładnym ogrodem. O dawnej świetności miejsca wybierający się tu na turystyczny wypad przekonać się mogą korzystając z dobrodziejstw oferowanych przez kawiarnię, oraz przyglądając się wystawom działającej tu galerii sztuki „La Caverna”. Mimo, na pozór, niewielkiego rozmiaru gmach pełni także rolę siedziby Towarzystwo Bibliotecznego i Archiwum Malawi. 1
Mandala House Blantyre Malawi; źródło: Flickr
Był 1895 r. kiedy pierwotnie działająca osada uzyskała status gminy, stając się pierwszą tego typu jednostka na terenie dzisiejszego Malawi. Wkrótce Blantyre znane było już na całym Czarnym Lądzie jako jeden z punktów na mapie kontynentu, w którym handlowano niezwykle cennym surowcem – kością słoniową. Nakręcająca się spirala zawieranych tutaj transakcji stała się podstawą uznania miasta za ważny punkt na kupieckiej mapie Afryki.
Co nieco o ówczesnych czasach można dowiedzieć się podczas wizyty w Muzeum Chichiri. Jedna z głównych placówek kulturalnych, tego położonego na południu kraju miasta umożliwia wgląd w długą i interesującą historię Blantyre.
Ekspozycja Muzeum Chichiri w Blantyre – Malawi; źródło: Wikipedia
Blantyre Chichiri Museum Malawi; źródło: Wikipedia
Obiekt znany turystom też jako Muzeum Malawi powstał w 1957 r. jako Muzeum Nyasalandu. Dziewięć lat później zbiory postanowiono przenieść do bardziej reprezentacyjnego budynku. Obecnie, chcąc poznać tajemnice Blantyre Malawi warto zatopić się w tutejszych artefaktach, na które składają się:
- elementów z zakresu etnologii i historii naturalnej – z kolekcja owadów i zwierzyny łownej
- pojazdy – czesne pociągi, wozy strażackie
- stare urządzenia – mechaniczne wózki inwalidzkie, chłodnice, kuchenki
- maski i stroje wykorzystywane w trakcie rytualnych tańców: Ingoma, Gule wamkulu i Tchopa
- łuki, strzały i włócznie z epoki kamienia i średniowiecza, XIX i XX w. – używane nie tylko w trackie polowań ale i brutalnych wojen plemiennych
- wyroby z gliny – piece
- pieniądze – z pierwszym okazem dziesiętnej monety Malawi i premierowym banknotem Rodezji i Nyasalandu 2
Wystawa w Muzeum Chichiri – Blantyre Malawi; źródło: Wikipedia
Zabytki Blantyre
Był 1876 r. kiedy w miejscu, gdzie dziś rozciąga się to dość sporawe miasto zjawili się szkoccy misjonarze. Ich plany były jasne: zacząć działalność religijną i nakłonić do przystąpienia do Kościoła Szkocji, jak najwięcej wiernych. Szukając nazwy dla nowej miejscowości postanowiono w jakiś sposób uczcić postać Davida Livingstone’a i tak nazwę szkockiego miasteczka w którym przyszedł na świat, przyjęto za określenie dopiero co powstałej w Afryce osady.
W Blantyre mieści się browar Carlsberg, którego produkcja została uruchomiona przez duńskiego ministra spraw zagranicznych, podczas jego wizyty w ramach obchodów drugiej rocznicy uzyskania niepodległości Malawi w 1966 r. 3
Stało się jasne, że prędzej czy później ich działania zaakcentowane zostaną powstaniem nowych kościołów. Budowa tego w Blantyre, czyli kościoła św. Michała i Wszystkich Aniołów ruszyła w 1881 r. W trackie trzech lat, dzięki zaangażowaniu szkockich duchownych, zwłaszcza ks. Davida Clementa Scotta i miejscowych robotników powstała świątynia do której budowy używano, wypalanej w piecach, opalanej drewnem cegły. Forma budulca okazała się bardzo zróżnicowana; zastosowano aż 81 form cegieł, przy czym najczęściej spotykaną kształtem były cegły o wymiarach 12x6x3 cala.
Kościół św. Michała i Wszystkich Aniołów w Blantyre Malawi; źródło: Flickr
Co ciekawe całość postawiono, w zasadzie, bez uprzedniego wykonania planów architektonicznych. Zaś jedyny test, jaki zastosowano polegał na próbnym ułożeniu cegieł, bez zaprawy.
Powstały w ten sposób gmach, oparto na łukach i przyporach, tworząc mające 32 m dł. 9 m szer. i 11 m wys. kościół. Oparte na planie krzyża łacińskiego miejsce kultu, otrzymało szczególne elementami: bardzo krótki transept półokrągłą absydę oraz kopuły.
St Michael and All Angels Church Blantyre Malawi; źródło: Flickr
W 1907 r. kościół doczekał się organów, które wymieniono w poł. XX w. Z czasem dobudowano także różniące się wieże. Co ciekawe zastosowano typowo mauretańską architekturę, której przejawem jest wieża w południowo-zachodniej części, wypełniona dzwonem; na górę dostać się można schodami.
Jako, że wszystkim obce były panujące w Europie zasady budownictwa, budowa nie należała do łatwych. A już to ze przetrwał do dziś urasta do miana szczególnego wydarzenia. Przed świątynią zerknąć można na tablice ilustrującą geograficzne położenie Blantyre. W l. 70 . kościół gruntownie odnowiono. 4
Witraże kościoła w Blantyre Malawi Afryka; źródło: Flickr
Ale wspomniany wyżej kościół nie jest dziś jedynym w Blantyre. Ba, nawet nie instytucjonalnie najważniejszym. To rzymskokatolicka Katedra Matki Bożej Mądrości, jest bowiem siedzibą archidiecezji utworzonej w 1959 r., a co za tym idzie główną religijną atrakcją turystyczną. 5
Warto też wiedzieć, iż zajmujące pow. 228 km2 Blantyre obejmuje teren pełen pagórków, przez co jego obszar położony jest na zróżnicowanie wysokości. Podczas gdy najniżej położony punkt zlokalizowań jest na 780 m najwyższy punkt sięga 1612 m n.p.m., będący źródłem spływających strumieni wodnych.
Biznes i nauka w Blantyre
Mimo, iż rolę faktycznej stolicy państwa pełni Lilongwe, to właśnie Blantyre pełni role centrum gospodarczego Malawi. Działalność przemysłowa odbywa się głównie w ośmiu obszarach: Makata, Ginnery Corner, Maselema, Limbe, Chirimba, South Lunzu, Maone i Chitawira. Niestety biznes negatywnie wpłynął na zanieczyszczenie w mieście; przez lata nieoczyszczone ścieki lądowały w kanalizacji skąd przedostawały się do strumieni miejskich. Widocznym dowodem na ekonomiczne znaczenie miasta ma stojąca, w centrum miasta, przy Victoria Avenue siedziba giełdy otwarta w 1996 r. 6
Victoria Avenue Blantyre Malawi; źródło: Flickr
Do Blantyre przez lata chętnie przybywali kupcy z innych rejonów Afryki, także południowej Azji, przez co do wybuchu I wojny światowej stanowiło różnorodną mieszankę kultur. I dziś filtrując wzrokiem miasto dojść można do przekonania, że to właśnie biznes stanowi prawdziwy krwiobieg Blantyre. Przekonać się o tym można na Churchill Road gdzie mieści się parkiet aukcyjny tytoniu. Od wczesnego ranku wystawianych są tu setki kilogramów liści tytoniowych, przez co obraca się tu wielkimi sumami pieniędzy. Ale jak ma być inaczej, skro to właśnie tytoń jest głównym towarem eksportowym całego Malawi.
Fakt położenia miasta w obszarze tzw. riftu wschodnioafrykańskiego skutkuje cyklicznie pojawiającymi się trzęsieniami ziemi.
Nie bez kozery dzielnica Limbe poczęła rozwijać się w 1906 r. wraz z uruchomieniem w niej działalności Shire Highlands Railways Company, zakładów serwisowych oraz fabryki opakowań i klasyfikacji tytoniu Imperial Tobacco Group (ITG). Z czasem dołączyły do nich sklepy prowadzone przez indyjskich imigrantów. W efekcie w 1910 r. Limbe stało na znacznie wyższym poziomie rozwojowym. Ale Blantyre nie zostało w tyle, co zawdzięcza się budowie linii kolejowej. W efekcie w 1956 r. oba ośrodki połączono w jeden, wielki organizm miejski.
Blantyre jest także miastem uniwersyteckim, czemu dowodzi działalność nie tylko Politechniki Malawi ale i Wydziału Medyczny Uniwersytetu Malawi. Kampus mieszczący się przy Mahatmy Gandhi Avenue powiązany jest ściśle z uczelnianym szpitalem oferuje studia medyczne w dyscyplinach klinicznych, kierunek farmacja oraz technologii laboratoryjnej.
W trakcie trzech dekad zapoczątkowanych w 1876 r. Blantyre stanowiło de facto luźny zbiór trzech obszarów, które dzieliło ok. 2 km. Był to teren misji, segment zdefiniowany jako centrum handlowe Europejczyków, oraz strefa rządowa. Owe trzy „dzielnice” ograniczały: Haile Selassie Road, Glyn Jones Road i Hannover Street. 7
Na koniec coś dla turystów, będących kibicami piłkarskimi. W 2016 r. w dzielnicy Lilongwe ukończono budowę Bingu International Stadium, z którego korzysta z niego drużyna Malawi Flames. Obiekt może pomieścić 41 tys. widzów. 8
Hinduistyczna świątynia w Blantyre w Malawi; źródło: Flickr
Brudne oblicze targu Blantyre Malawi; źródło: Flickr
Transport w Blantyre
Przez Blantyre przechodzą główne drogi oraz linie kolejowe łączące Malawi z sąsiednimi krajami. Ale podążanie drogami nie stanowi jedynych możliwości komunikacyjnych miasta.
Miejska stacja kolei Sena stanowi przystanek zatrzymujących się na niej pociągów linii Sena, łączących Blantyre z Nsanje oraz portami w Mozambiku. Łączna długość torów to ok. 1000 km. Wg rządowych planów linia ta do 203 r. ma odegrać strategiczną rolę w transporcie towarów, docierając aż do Zambii i poprawiając tym samym efektywność gospodarki.
Lotnisko w Blantyre Malawi; źródło: Wikipedia
Do Blantyre dotrzeć można również bezpośrednio samolotem. Międzynarodowy Port Lotniczy Chileka – położony 14 km za miastem obsługuje loty krajowe oraz połączenia z RPA, Kenią, Etiopią, Tanzanią. W 2019. doczekało się remontu; wróciło do użytku wraz z początkiem kolejnego roku. Samoloty korzystać mogą z dwóch pasów pokrytych asfaltem długości 2325 m i szerokości 30 m. 10
Marzysz o podróży do Kanady. Sprawdź, co zobaczyć w Toronto.
Źródła:
1 https://malawitravel.org/participants-malawi-travel/the-mandala-house.html
2 https://malawiplus.com/museum-of-malawi/
3 https://www.lonelyplanet.com/malawi/southern-malawi/blantyre/attractions/carlsberg-brewery/a/poi-sig/483932/355430
4 https://www.atlasobscura.com/places/saint-michael-and-all-angels-church
5 https://malawitravel.org/discover-malawi/southern-region-blantyre-zomba/faith-religion/our-lady-of-wisdom.html
6 https://en.wikipedia.org/wiki/Malawi_Stock_Exchange
7 https://en.wikipedia.org/wiki/Malawi
8 http://stadiony.net/stadiony/mwi/bingu_national_stadium
9 https://mwnation.com/blantyre-lilongwe-rail-link-set-for-relaunch/
10 https://dlca.logcluster.org/malawi-222-malawi-blantyre-chileka-international-airport