Szukając miejsca, w które można się wybrać celem przeżycia fascynujących chwil warto zainteresować się stolicą Chorwacji.  Jakie atrakcje Zagrzebia trzeba zaliczyć w trackie turystycznego wypadu? Oto co zobaczyć w Zagrzebiu i jak ułożyć plan wycieczki po tym mieście

Szukając miejsca, w które można się wybrać celem przeżycia fascynujących chwil warto zainteresować się stolicą Chorwacji. Pora sprawdzić co zwiedzić w Zagrzebiu i jak ułożyć plan wycieczki po tym mieście. Miejsc do obejrzenia jest tu bowiem naprawdę sporo, a przecież dobry plan to podstawa udanego wypadu turystycznego wypadu.

Stolica Chorwacji to jedno z tych miast Europy, które jest dosyć specyficznie. Odpowiada za to głównie jego położenie. Tutejsza rzeźba terenu sprawia bowiem, że to największa miejscowość tego kraju, podzielona jest na Górne i Dolne Miasto. Poznajcie najlepsze atrakcje Zagrzebia i miejsca, które warto odwiedzić w trakcie pobytu w tym mieście.

Piękny zagrzebski Gornji Grad

Co zobaczyć w Zagrzebiu, decydując się najpierw na wizytę w Górnym Mieście? Pamiętać trzeba o tym, że okolica ta ma wiele do zaoferowania z uwagi na swą niebanalną historię. Gwoli ścisłości Gornji Grad, znany też jako Gradec to przestrzeń, która została jako pierwsza zajęta przez osiedleńców. Wywodząca się jeszcze ze średniowiecza przez lata najeżdżana była przez wrogów, którzy za punkt honoru stawiali sobie łupienie żyjącej tu ludności.

Na szczęście to już przeszłość, a przez to, że właśnie tutaj mieszczą się największe atrakcje Zagrzebia, turyści powinni rozważyć zwiedzanie tej części miasta w pierwszej kolejności. Patrząc na to jak prezentuje się plac. św. Marka można poczuć się jak dziecko w sklepie ze słodyczami. Czego tutaj nie ma?! Okazale prezentuje się tu choćby barokowy Banski Dvor, czyli miejsce, w którym zbierają się chorwacki rząd. ¹

Banski Dvor Zagrzeb; źródło: Wikipedia

Znanych świątyń na świecie jest mnóstwo. Aczkolwiek, crkva sv. Marka w Zagrzebiu to przypadek nader osobliwy. Gdzie bowiem jeszcze można spojrzeć na dach, którego dachówki odwzorowują barwy flagi państwa? A tutaj tak właśnie jest. Misternie ułożona kompozycja robi niezłe wrażenie. Odwoła do symboliki państwowo jest tu zresztą więcej. Wystarczy nieco wyostrzyć wzrok, by zauważyć, że znajduje się tut także herb zarówno kraju, jak i miasta, a także wyjątkowych Dalmacji i Slawonii. Na zbudowaną w XII stuleciu konstrukcję nanoszono później zmiany,  znacznie ją powiększając. Zniszczona świątynie odbudowywano od 1922 r., kończąc przed wybuchem II wojny światowej. W efekcie czego dziś mieni się gotyckim stylem. ²

Crkva sv. Marka Zagrzeb; źródło: Flickr

Co zobaczyć w Zagrzebiu, czyli tropem urokliwego Gornji Grad

Jednym z punktów zwiedzania Zagrzebia powinno być zrobienie z użytku z tutejszej kolejki. I to nie byle jakiej. Kiedy w 1890 r. Zagrebačka Uspinjača po raz pierwszy pokonywała swoją trasę fascynacja ludzi zapewne mieszała się z odczuciem politowania. No bo jak to, otwierać kolejkę, która pozwala na pokonanie 66 metrów? Tymczasem właśnie owa długość fakt, że rajza nią trwa minutę i cztery sekundy spowodowała, że dziś jest tak popularną atrakcją stolicy Chorwacji.

Spacerując po mieście i zastanawiając się co zwiedzić w Zagrzebiu, by zapamiętać wizytę w tym mieście na zawsze trzeba udać się na słynną promenadę Strossmayera. W obiegowej opinii warto się tu udać z uwag na pięknie prezentujące się zabudowania z pewnością nie da się tutaj nudzić. Szczególnie polecaną atrakcją tej części Zagrzebia jest Kamienia Brama. O jej wadze świadczy fakt, iż jest jedyną z XIII w. bram miejskich, jakie można dziś podziwiać. które dotrwały do dziś. Otoczone murami obronnymi miasto z czasem zaczęło się zmieniać. Dodana kaplica dziś odwiedzana jest przez wiernych wierzących w cud, jaki nastąpił podczas pożaru miasta w 1731 r. Okazuje się bowiem, że z płomienni uchował się obraz Matki Boskiej. ³

Kamienna Brama Zagrzeb; źródło: Flickr

Fakty są takie, że na zagrzebskim Gornji Grad znaleźć można jednak nie tylko zabytki sakralne. Odsłaniając swe uroki miasto bowiem innymi urzeka okazałymi budowlami. Do największych atrakcji Zagrzebia zalicza się bez wątpienia wieżę Lotrščak. Będąc tutaj warto zapamiętać, by wybrać się tu w samo południe, kiedy to następuje tu głośny wystrzał z armaty. Owo codzienne wydarzenie prócz wabika na turystów stanowi również odwołanie do historycznych zdarzeń, a więc obrony miasta przez atakiem ze strony Turków. ⁴

Wieża Lotrščak Zagrzeb; źródło: Flickr

Atrakcje zagrzebskiego Dolnego Miasta

Zmiany jakie dotknęły ten chorwacki ośrodek miejski w okolicach wchodzenia w XX stulecie, w zasadzie podziwiać można do dziś. A o tym, jak poważne były to zmiany świadczy to, że przemodelowaniu uległy w tym czasie główne ulice. Nowe arterie komunikacyjne wypełnił choćby stukot końskich kopyt; uruchomiony wówczas tramwaj konny stanowił jednak tylko preludium do dalszego unowocześniania miasta.

W rezultacie trasa kolejowa łącząca centrum z położonymi dalej dzielnicami doprowadziła do wchłonięcia dotychczasowych przedmieść w strukturę miejską miasta Zagrzeb. Atrakcje części znanej jaki Donji Grad pozwalają zarówno uchwycić lokalnego ducha, jak i zajrzeć w dosyć znane miejsca. Obierając na cel targ Dolac trzeba być przygotowanym na ucztę dla zmysłów. Tu, jak nigdzie indziej w stolicy Chorwacji liczyć można na chłonięcie owocowo-warzywnych zapachów i widok wszelkiego rodzaju mięsa. Jeśli więc pragniecie przyrządzić dla siebie coś samczego, bez wizyty na tym targu się nie obejdzie.

Robiąc plan na to co zobaczyć w Zagrzebiu trzeba uwzględnić plac Josipa Jelačića. Zazwyczaj zatłoczony, bo ściągający tak miejscowych, jak i podróżników łatwo rozpoznać, za sprawą ogromnego pomnika. Swego czasu jego bohater postanowił połączyć ówczesne osady Gradec i Kapitol w jeden organizm, zapoczątkowując de facto nową historię Zagrzebia. ⁵

Pomnik Josipa Jelačića w Zagrzebiu; źródło: Flickr

Mimo swych historycznych naleciałości plac tworzy dziś stosunkowo nowoczesną przestrzeń. Rozglądając się wokół widać szklany wieżowiec, który stanowi niezwykle atrakcyjny obiekt na mapie Zagrzebia. Nie bez kozery usłyszeć można, że widok miasta z umieszczonego na nim punktu widokowego zostaje w pamięci za zawsze. Kiedy w 1959 r. otwierano pachnący nowością gmach zapisywał się on w annałach jako premierowy wieżowiec w nowym stylu na obszarze ówczesnej Jugosławii.

Stolica Chorwacji to w zasadzie miejsce, w którym nie trzeba borykać się z problemem: co zwiedzić? Zagrzeb wypełnia wiele obiektów kultu religijnego, aczkolwiek ze szczególną atencją warto podejść do katedry Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Kiedy w XIII w. stworzono tu pierwszy obiekt dla wiernych nie spodziewano się, ze jego żywot zakończy się tak tragicznie. Tymczasem trzęsienie ziemi sprawiło, że kościół zamienił się w zgliszcza. Odbudowany w 1800 r. uzyskał monstrualne rozmiary, gdyż jego powierzchnia wynosi 1617 m2. Pozostając przy liczbach, jakie go definiują warto wspomnieć, że ciągnie się na długość 77 m i jest szeroki na 50 m. Wchodząc do środka trzeba zerknąć na naniesione tu freski. Postanawiając zwiedzić katedrę warto z bliska zerknąć na ołtarz w stylu gotyckim, a następnie przejść do grobu bł. Alojzego Stepinaca, którego ciało złożono w szklanym sarkofagu. Zasłużył sobie na to głównie nieugięta postawą wobec komunistów. ⁶

Katedra w Zagrzebiu; źródło: Wikipedia

Wnętrze katedry w Zagrzebiu; źródło: Wikipedia

Był czas kiedy to poczta stanowiła w każdym kraju kluczową instytucję. Urzędnicy zagrzebskiej Poczty Głównej, czyli Hrvatskiej pošty wypełnili nowych gmach w 1904 r. Służąca 22 lata siedziba okazała się w końcu za mała na rosnące potrzeby tak lokalowe, jak i technologicznie. Rozwój telegrafu wymusił dobudowanie nowych pomieszczeń, w tym rozdzielni. Kiedy w trackie II winy światowej obiekt ucierpiał, zdecydowano się go jedynie przywrócić do jako takiego użytkowania. Owo prowizoryczne rozwiązanie pozwoliło mu przetrwać do 1958 r.. Wykonane wówczas prace nadały mu nowego kształtu, a cześć wnętrz posłużyła urządzeniu Muzeum Poczty i Telekomunikacji. W 2020 r. w wyniku trzęsienia ziemi konieczne było jego zamknięcie. ⁷

Poczta Główna w Zagrzebiu; źródło: Flickr

Zielone enklawy w centrach dużych miast zawsze budziły dobre skojarzenia. I tak też jest z placem Króla Tomislava, który za sprawą licznych drzew i trawników pozwala poczuć moc natury. Co więcej znajdujący się tu Art Pavilion to kolejna z atrakcji Zagrzebia, którą warto poznać. Górująca nad żółtawą konstrukcją szklana kopuła jest wyróżnikiem tego kompleksu w nie mniejszym stopniu, niż wypełniające wnętrza w postaci obrazów i rzeźb.

Planując, co zwiedzić w Zagrzebiu, nie sposób nie umieścić na swej liście Octagonu. Co to takiego? Bezsprzecznie unikatowy pasaż miejski, łączący od 1900 r. pl. Preredovicia z ul. Ilica. Pierwotnie będący częścią miejskiej kasy oszczędnościowej zaplanowany został w formie ośmiokątnego atrium co trzeba przyznać jest rozwiązaniem nader unikatowym. ⁸

Jak rozwijał się Zagrzeb?

A co zobaczyć w Zagrzebiu udając się na spacer jego ulicami? Choć podążanie niekonwencjonalnymi ścieżkami może okazać się całkiem przyjemnym etapem odkrywania tego miasta, to jednak planując wycieczkę trzeba zwrócić uwagę na ul. Ilica. Podążając nią, używając wyobraźni, można się przenieść do czasów starożytnych, kiedy to poruszali się nią Rzymianie. Dziś żołnierzy w charakterystycznych, czerwonych płaszczach próżno tu szukać, ale za to zerkną można na efektowne fasady starych kamienic. Umiejętnie odrestaurowanie ściągają wzrok rozmaitymi zdobieniami i rzeźbami, które wyszły spod ręki bezsprzecznie znamienitych fachowców.

Warto przy tym pamiętać, że prócz okres rzymski w historii miasta nie był jedynym godnym wspomnienia. Wielki skok jakościowy mieszkańcom Zagrzebia przyniosła bowiem działalność jezuitów. Znani propagatorzy wiedzy, korzystając z możliwości, jakie dało otwarcie tu klasztoru zainicjowali w 1669 r. akademię, którą z czasem podniesiono do rangi uniwersytetu.

Szukając kolejnych, istotnych dla rozwoju dzisiejszej stolicy Chorwacji, wydarzeń można wspomnieć rok 1878. Misternie wykonane plany, a następnie przeprowadzenie wielkiej inwestycji, pozwoliło mieszkańcom cieszyć się z dostępu do bieżącej wody w swoich domach. Otwarcie sieci wodociągowej ściągnęło do miast kolejnych mieszkańców, otwierając nowe możliwości przed przemysłem, handlem i rynkiem usług.

Turyści przemierzając ul. Ilica mogą jednak doświadczyć nie tylko historycznych wizji. Chcąc poczuć magię czarów trzeba udać się do Muzeum Iluzji. Ta oryginalnie urządzona atrakcja Zagrzebia pozwala przejrzeć się swemu odbiciu w pokoju krzywych luster i doznać poczucia, że woda płynie pod górę.

Wracając do rzeczywistości pora udać się na Plac Republiki Chorwacji (Trg Republike Hrvatske). To, co widać na nim dziś w dużej mierze jest wynikiem prac, jakie prowadzono tu w ostatnich latach XIX w. Służący niegdyś głównie kupcom i chcącym dokonać u nich zakupów klientów, zawsze pełnił ważną funkcję; to właśnie tu organizowano siedziby powstających instytucji. ⁹

Jedną z nich jest Chorwacki Teatr Narodowy, którego żółte ściany i jasne kolumny uosabiają zamiłowanie miejscowych do kultury wyższej. Organizowane tu spektakle dramatyczne i baletowe jak i występy śpiewaków operowych, są ważnym elementem dbania o szeroki dostęp do kultury dla miejscowych. ¹⁰

Chorwacki Teatr Narodowy; źródło: Flickr

Komu tego typu występy nie przypadają do gustu może podążając inna ścieżką. Planując, co zwiedzić w Zagrzebiu, warto wziąć na cel tutejszy Ogród Botaniczny. Jego otwarcie w 1889 r. dało początek tworzeniu imponującej kolekcji roślin. Wiecie, że do dziś zgromadzono ich tu aż 10 tysięcy? Na szczęście zarządzający tym obiektem zgrabnie podzielili całą kompozycję, przez co dziś podążać tu można śladem drzew. palm, krzewów i kaktusów. Ba, chcąc uczynić wystawę jeszcze ciekawszą stworzyli osobny dział, zawierający niezwykle oryginalne okazy roślin, żywiących się owadami. ¹¹

Ogród Botaniczny w Zagrzebiu; źródło: Flickr

Jakie muzea zwiedzić w Zagrzebiu?

Wizyta w działających w różnych częściach Zagrzebia muzeach to świetny pomysł na poznanie rządzących nim prawideł. Oto największe muzealne atrakcje Zagrzebia:

• Muzeum Miasta Zagrzebia – jeśli chcecie się dowiedzieć wielu ciekawostek o tym mieście, musicie się wybrać do tej placówki. Jego wystawę tworzy ok. 75 tys. eksponatów w formie starych dokumentów, map, a także flag i herbów. Gratką dla entuzjastów wojskowości są z kolei żołnierskie mundury. Jakby tego było mało za jednym zamachem może zerknąć na to jak prezentuje się stary obiekt klasztorny klarysek, powstały w 1650 r., który stanowi dziś siedzibę tego muzeum. ¹²
• Chorwackie Muzeum Historii Naturalnej – to jedna z tych placówek którą warto zwiedzić w Zagrzebiu; wstępując tutaj zerknąć można na dwa miliony okazów, z których gros stanowią zwierzęta, oryginalne petroglify a także rozmaite minerały. ¹³
• Muzeum Archeologiczne – to kolejna z propozycji dla miłośników historii starożytnej; liczbę gabloty wypełniają tu monety i medale pochodzące jeszcze z epoki paleolitu i żelaza, a także „nowsze”, bo średniowieczne eksponaty. ¹⁴

Muzeum Archeologiczne Zagrzeb; źródło: Flickr

• Muzeum Etnograficzne – daje okazję do przeniesienia się w przeszłość’ interesująco prezentują się tu meble, regionalne stroje i instrumenty muzyczne. ¹⁵

Muzeum Etnograficzne Zagrzeb; źródło: Flickr

• Muzeum Sztuki i Rzemiosła – z eksponatami ze szkła, kości słoniowej oraz ceramiki. Ponadto wzrok odwiedzających przyciągają stare mechanizmy zegarkowe a także instrumenty muzyczne. ¹⁶

Muzeum Sztuki i Rzemiosła Zagrzeb; źródło:

• Muzeum Mimara – wypełniają płótna najwybitniejszych malarzy, takich jak Rubens, Monet, Goya, Canalet, van Dyck, Renoir, Velazque i Degas; założone zostało przez Ante Topicia i Wiltrud Mimar. ¹⁷

Muzeum Mimara Zagrzeb: źródło: Flickr

• Muzeum Techniki im. Nikoli Tesli – to gratka dla tych, którzy mają bzika na punkcie elektryczności; zebrano tu bowiem mnóstwo urządzeń elektrycznych , także tych służących dawniej jako wyposażenie elektrowni i kopalń.
• Galeria Dawnych Mistrzów Strossmayera – to okazała wystawa płócien, w których posiadanie wszedł bp Josip Juraj Strossmayer i które w 1884 r. trafiły w ręce władz miejskich. ¹⁸

Galeria Dawnych Mistrzów Strossmayera Zagrzeb; źródło: Flickr

Kościelne atrakcje – Zagrzeb dla lubiących zwiedzać świątynie

Z pełnym przekonaniem stwierdzić można, że obecność kościołów mocno definiuje Zagrzeb. Co zobaczyć więc powinni Ci, którym zależy na poznaniu sakralnych zabytków. Och, możliwości jest naprawdę sporo, a spiralę ciekawości nakręca to, że reprezentują one tutejsze kościoły stanowią miejsca modlitw dla wyznawców różnych religii.

Dla prawosławnych mieszkańców najważniejszą świątynię stanowi Sobór Przemienienia Pańskiego. Wypełniająca ciekawy plac Serbska Katedra Prawosławna stoi tu od 1866 r. We wnętrzu uwagę zwraca przede wszystkim złożony z 34 części ikonostas, który pochodzi z  1795 r. Miejscowi odwiedzając kościół ze szczególną uwagą traktują grób metropolity Jovan Pavlović, który został tu pochowany w 2014 r. ¹⁹

Wnętrze Serbskiej Katedry Prawosławej w Zagrzebiu; źródło: Wikipedia

Katedra Przemienienia Pańskiego Zagrzeb; źródło: Wikipedia

Innym ciekawym kościołem Zagrzebia jest cerkiew św. Katarzyny. Paradoksalnie pierwsza świątynia w tym miejscu, jaka stanęła tu w 1632 r. była kościołem o. dominikanów. Przybyli do miasta jezuici, zbudowali w tym miejscu większy obiekt. Dwukrotnie, najpierw w 1645, a następnie i 1674 r. trawił go ogień; odbudowa pochłonęła spore sumy, aczkolwiek środki wyłożyła głównie szlachta. ²⁰

Listę interesujących kościołów uzupełnia zagrzebska Bazylika Serca Jezusowego. Sporych rozmiarów kościół, jest miejscem mogącym jednocześnie pomieścić na nabożeństwie aż 3 tys. chętnych. Otwarta w 1902 r. nosi wyraźnie neobarokowe ślady. ²¹

Zastanawiając się  jak zaplanować zwiedzanie Zagrzebia, warto pamiętać o tutejszym meczecie, będącym efektem dążenia społeczności muzułmańskiej do swego miejsca kultu. Otwarty w 1987 r. meczet z łatwością dostrzec można za sprawą sięgającego 34 m minaretu. ²²

Poza centrum – zwiedzamy dzielnice Zagrzebia

Spośród wszystkich atrakcji Zagrzebia wiele z nich znajduje się poza najczęściej odwiedzanymi częściami miasta. Najciekawszą z nich jest bodaj dzielnica Maksimir. Jej szczególny urok jest pochodną obecności zielonych terenów. Uwielbiający przyrodę turyści muszę wiedzieć, że tutejszy, zajmujący jakieś 3 km2 park, to jeden z najlepszych zieleńców, jakie oferuje Zagrzeb. Atrakcyjnie prezentująca się przestrzeń powstawała od 1787 r. W trakcie siedmiu lat prac dotychczasowy las zamieniono w przepiękną okolicę, z wytyczonymi pośród drzew ścieżkami spacerowymi oraz założonymi stawami. ²³

Park Maksimir; źródło: Zagrzeb

Dzielnica Maksimir to też miejsce szczególne dla miłośników zwierząt. W urządzonym tu w 1925 r. zoo od lat żyje 386 tysiąca interesujących gatunków. Łącznie, na powierzchni 7 ha zgromadzono tu 7182 okazów pochodzących ze wszystkich kontynentów świata. Czego największą popularnością wśród odwiedzających cieszą się pantery śnieżne, hipopotamy i żubry, a także małpy. Co godne podkreślenia, placówka ta bierze udział w programach badawczych, których celem jest ochrona zagrożonych gatunków. Dodatkowo pracownicy zoo współpracują ze szkołami, organizując wydarzenia podczas których uczniom przybliżane są ciekawostki dotyczące historii naturalniej. ²⁴

Dla fanów nieba i jaśniejących dla nich gwiazd, oczywiste jest to, że na pytanie co zwiedzić w Zagrzebiu, trzeba odpowiedzieć: Obserwatorium Astronomiczne. A, że urządzono je w interesującym miejscu, warto udać się tam także z tego powodu okazałej Wieży Kapłańskiej. Będąca niegdyś jednym z punktów obronnych chroniących miasto przez napaściami Tatarów siedzibę wypełnia niezwykle dokładny teleskop Zeissa TMB APO 175/1400 i luneta refrakcyjna, dzięki której zajrzeć można w kosmos. Kompleks składa się także z Sali wykładowej mogącej pomieścić 50 osób, sali do astrofotografii, biur i biblioteki. ^{25, 26}

Transport  i komunikacja w Zagrzebiu

Chcąc ocenić stan infrastruktury transportowej w Zagrzebiu trzeba mieć baczenie na to, że miasto stanowi stolicę i największe miasto kraju. Ale nie tylko, gdyż jego lokalizacja sprawia, że odgrywa bardzo ważną rolę jako łącznik z państwami położonymi w tej części Starego Kontynentu.

Jednym z kluczowych miejsc na transportowej mapie Zagrzebia jest dworzec kolejowy. Funkcjonująca od 1892 r. stacja jest dziełem Ferenca Pfaff’a.

W kontekście poruszania się po Zagrzebiu istotną informacją jest to, że można w nim skorzystać z 19 linii tramwajowych. Co istotne, cztery z nich obsługują pasażerów także nocą. Tory oplatają miasto na długości 117 km. ²⁷

Schemat linii tramwajowych w Zagrzebiu; źródło: Wikipedia

Prócz tramwajów transport w Zagrzebiu opiera się na 120 liniach autobusowych. Zaś ludzie mieszający pod miastem mogą się dostać do centrum korzystając z kolei podmiejskiej.

Stale zwiększający się ruch lotniczy jest w Zagrzebiu obsługiwany przez międzynarodowe lotnisko. W 1962 r. powstał nowy port lotniczy zlokalizowany ok. 10 km od centrum. W 2017 r. lotnisko rozbudowane, zyskując nowy terminal. ²⁸

Lotnisko w Zagrzebiu; źródło: Flickr

Jeśli uwielbiasz zwiedzać duże miasta, musisz poznać wszystkie atrakcje Jeny.

Źródła:
¹ https://en.wikipedia.org/wiki/Banski_Dvori
² https://zupa-svmarkaev.hr/home/povijest-zupe-i-crkve/
³ https://hr.wikipedia.org/wiki/Kamenita_vrata
⁴ https://en.wikipedia.org/wiki/Lotrščak_Tower
⁵ https://en.wikipedia.org/wiki/Ban_Jelačić_Square
⁶  https://en.wikipedia.org/wiki/Zagreb_Cathedral
⁷ https://en.wikipedia.org/wiki/General_Post_Office,_Zagreb i/General_Post_Office,_Zagreb
⁸ https://en.wikipedia.org/wiki/Oktogon_(Zagreb)
⁹ https://hr.wikipedia.org/wiki/Trg_Republike_Hrvatske_(Zagreb)
¹⁰ https://en.wikipedia.org/wiki/Croatian_National_Theatre,_Zagreb
¹¹ https://en.wikipedia.org/wiki/Zagreb_Botanical_Garden
¹² https://en.wikipedia.org/wiki/Zagreb_City_Museum
¹³ https://en.wikipedia.org/wiki/Croatian_Natural_History_Museum
¹⁴ https://en.wikipedia.org/wiki/Archaeological_Museum_in_Zagreb
¹⁵  https://en.wikipedia.org/wiki/Ethnographic_Museum,_Zagreb
¹⁶ https://en.wikipedia.org/wiki/Museum_of_Arts_and_Crafts,_Zagreb
¹⁷ https://en.wikipedia.org/wiki/Mimara_Museum
¹⁸ https://en.wikipedia.org/wiki/Strossmayer_Gallery_of_Old_Masters
¹⁹ https://en.wikipedia.org/wiki/Serbian_Orthodox_Cathedral,_Zagreb
²⁰ https://en.wikipedia.org/wiki/St._Catherine%27s_Church,_Zagreb
²¹ https://en.wikipedia.org/wiki/Basilica_of_the_Heart_of_Jesus,_Zagreb
²² https://en.wikipedia.org/wiki/Zagreb_Mosque
²³ https://en.wikipedia.org/wiki/Maksimir_Park
²⁴ https://zoo.hr
²⁵ https://zvjezdarnica.hr/en/about-us/equipment-and-premises/
^{26 https://whichmuseum.com/museum/zagreb-observatory-7711
27}  https://en.wikipedia.org/wiki/Trams_in_Zagreb
²⁸ https://en.wikipedia.org/wiki/Zagreb_Airport